
Czarnuszka – jakie działanie jest potwierdzone badaniami?
Ten wpis będzie o udokumentowanych właściwościach czarnuszki. A przynajmniej o najważniejszych z nich, bo jest ich tak dużo, że nie udało mi się zmieścić wszystkiego w jednym artykule. Opinie mogą być różne, ale badania naukowe wskazują nam na konkretne działania.
Nie kojarzysz jak wygląda czarnuszka? Chętnie pomogę 😉 to takie małe czarne ziarenka, którymi niekiedy posypuje się pieczywo. Z reguły jakieś eko, pełnoziarniste chleby. Małe, czarne, rogate i o baaardzo intensywnym smaku.
Ten wpis powstał przy współpracy z Rodzinną Olejarnią Olini.pl. Zostałem przez nich poproszony o przygotowanie swoistego, naukowego backgroundu pod czarnuszkę. To, że wiele osób chwali ją – to jedno, a ja miałem się zająć sprawdzeniem, które jej właściwości mają potwierdzenie w badaniach.
Od razu ostrzegam – to nie jest krótki wpis, raczej ciekawa praca poglądowa 😉 zaparz dobrą kawę i do dzieła.
Czarnuszka – co to jest?
Czarnuszka z łac. – Nigella sativa, z ang. Black Cumin – możemy nazwać ją przyprawą leczniczą. Wygląda na to, że wykazuje korzystne dla zdrowia efekty już w ilościach standardowo używanych w kuchni. Zawiera wiele ciekawych składników, z czego najsilniejsze działanie bioaktywne wykazuje tymochinon.
Czarnuszka nie jest sensu stricte lekiem. Chciałbym, żebyśmy się dobrze zrozumieli. Dla mnie najlepszą analogią jest porównanie jej do czosnku. Dobrej jakości czosnek ma udowodnione, wielokierunkowe działanie prozdrowotne (od przeciwbakteryjnego, przeciwgrzybiczego po normujące ciśnienie i cholesterol; jest też świetnym prebiotykiem).
Czarnuszka to składnik, który będąc elementem Twojej diety idealnie wpasowuje się w moją misję #jedzeniezamiastsuplementów. Ja traktuję czarnuszkę i jej pochodne jako ciekawy element zróżnicowanej diety. Podobnie jak nasiona lnu, miód, wspomniany czosnek czy imbir.
I wygląda na to, że są pewne konkretne sytuacje i schorzenia, w których czarnuszka może się sprawdzić jako doskonały dodatek do leczenia. Lecz bazując na naszej aktualnej wiedzy – tylko lub aż dodatek.
P.S.: Czarnuszka posiada jedną przewagę nad czosnkiem – można ją spokojnie zjeść przed pracą albo w sałatce w lunchu.
Do czego wykorzystuje się czarnuszkę?
W zasadzie do wszystkiego, i wcale tutaj nie przesadzam 😉 Naprawdę w tych regionach gdzie jest powszechnie uprawiana – Azja, południe Europy – ludzie zwariowali na jej punkcie. Do nas ta moda dopiero przychodzi (chociaż trudno nazwać modą popularność trwającą 4 tysiące lat). Według ludowej tradycji czarnuszki używa się w leczeniu takich schorzeń jak:
- stany astmatyczne i zapalenie oskrzeli
- stany reumatyczne oraz generalnie przewlekłe stany zapalne
- w zatrucia, biegunki
- każdą postać do regeneracji wątroby i nerek
- zewnętrznie – jako środek odkażający i łagodzący [1,2,3,4]
To co napisałem, to taki mega skrót. Więcej informacji znajdziesz we wpisie Czarnuszka Q&A.
Dlaczego rozpocząłem od zastosowania w medycynie ludowej? Przecież oczywistym jest, że 2 tysiące lat temu nikt nie badał naukowo i nie izolował z czarnuszki substancji czynnych.
2 tysiące lat temu nie – ale jej popularność w tradycyjnym lecznictwie przełożyła się na duże zainteresowanie w środowiskach naukowych. Dzięki temu przez ostatnie +/-30 lat przebadano czarnuszkę w każdą możliwą stronę. Dzięki temu z grubsza wiemy co w niej działa i jak działa.
Czarnuszka – wyciągi, ziarna czy olej?
Do badań naukowych wykorzystuje się w zasadzie każdy z tych surowców – zależnie od specyfiki i metodologii badania.
W medycynie ludowej najwięcej informacji możemy znaleźć na temat zastosowania oleju z czarnuszki czy to zewnętrznie do pielęgnacji skóry, czy wewnętrznie jako remedium na różne schorzenia.
Z mojej perspektywy najłatwiej wykorzystać ziarna i olej, z czego olej będąc jakby esencją czarnuszki ma jedną zdecydowaną przewagę nad ziarnami – można go używać mniej i nie trzeba mielić.
Chociaż są potrawy, do których bardziej pasują ziarna, a nie olej.
Z ciekawostek:
Ciekawostka od Olini.pl
Pozdrawiam Marta |
Czarnuszka właściwości prozdrowotne – przegląd danych naukowych
Właściwości immuno-modulujące: czy czarnuszka działa przeciwzapalnie i wzmacnia odporność?
O co chodzi z tą immuno-modulacją? Otóż w wielu badaniach wykazano, że czarnuszka wpływa na aktywność układu odpornościowego. Jakie to ma dla nas konsekwencje? Gdzie możemy to działanie wykorzystać?
Otóż rozregulowany układ odpornościowy jest odpowiedzialny za wiele różnych schorzeń, na przykład:
- nad-reaktywny układ odpornościowy odpowiada za wszelkiego typu alergie
- możesz też powiązać to z chorobami autoimmunizacyjnymi takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów
- z kolei w chorobach nowotworowych układ odpornościowy działa „zbyt słabo, albo nieprecyzyjnie” i tutaj czarnuszka poprawiała jego skuteczność w zwalczaniu komórek nowotworowych
Posłużę się przykładami z konkretnych dziedzin.
Czarnuszka łagodzi objawy astmy?
Zaczynam od tego działania, ponieważ są dwa badania kliniczne, w których badano wpływ podawania ekstraktu lub oleju z czarnuszki na objawy towarzyszące astmie [5,6]. To nie były jakieś bardzo duże badania, ale wyniki jednoznacznie wskazywały, że czarnuszka jest godna polecenia w ramach kuracji wspomagającej.
W badaniu przeprowadzonym przez Kalus U. i współpracowników [6] szczególnie dobre efekty zaobserwowano u dzieci. Zmniejszeniu uległ katar sienny i objawy kaszlowe. Stosowano w tym badaniu dawkę:
- u dorosłych – od 3-4g oleju (w dawkach podzielonych – czyli np. 3*1g na dobę)
- u dzieci – w wieku od 6 do 18 lat – 1,5-3 g oleju (w dawkach podzielonych)
W badaniu tym naukowcy określili również dobową dawkę graniczną, powyżej której pojawiały się problemy gastryczne (odbijanie, ból brzucha itd.) na poziomie 40mg oleju/ kg masy ciała, co może być dla nas cenną wskazówką.
Czarnuszka a katar alergiczny i alergiczny nieżyt nosa.
W kilku pracach badawczych wykazano, że czarnuszka łagodzi i wspiera standardową kurację w alergicznym nieżycie nosa. W badaniu, które chcę przywołać [8] naukowcy doszli do wniosku, że olej z czarnuszki już po 15 dniach regularnego stosowania:
- zmniejszał przekrwienie błony śluzowej nosa
- swędzenie nosa
- katar
- ataki kichania
- przerost małżowin
- bladość błony śluzowej
Nikakhlagh S. i współpracownicy [8] proponują nawet, żeby rozważyć kurację olejem z czarnuszki w sytuacji, kiedy nie można stosować leków przeciwalergicznych.
Warto przeczytać:
- jakie stosować czarnuszkę?
- jak smacznie podawać czarnuszkę – „Rubinowy miodek”!
- naturalne sposoby na alergię?
Przeciwzapalne działanie w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS)
W tym badaniu klinicznym [7] podawano przez 2 miesiące 1g oleju z czarnuszki kobietom cierpiącym na umiarkowane reumatoidalne zapalenie stawów. Jakie otrzymano wyniki? To co najważniejsze – w grupie chorych, która otrzymywała olej z czarnuszki zmniejszyła się liczba obrzękniętych stawów. Na poziomie komórkowym – w układzie odpornościowym – zaszły zmiany polegające na przywróceniu równowagi w liczbie „dobrych” i „złych” limfocytów T.
W innej pracy [9] naukowcy doszli do podobnych wniosków – olej z czarnuszki wykazywał właściwości normujące stan zapalny w obrębie stawów. W tym przypadku podawano 2 razy dziennie 500mg oleju, a badanie trwało 8 tygodni.
Wygląda więc na to, że u osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów warto rozważyć stosowanie czarnuszki jako uzupełnienie tradycyjnego leczenia.
Czarnuszka na odporność?
Temu tematowi poświęciłem oddzielny wpis – zapraszam zerknij:
Czarnuszka – przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo i przeciwpasożytniczo.
Sporo tego przeciw. To zabierzmy się za to po kolei.
Czarnuszka – przeciwbakteryjnie
Udowodniono w kilku badaniach [10,11,12], że wyciągi z czarnuszki hamują rozwój patogennych bakterii gram dodatnich. W pracy Khan MA i współpracowników [11] dowiedziono, że wyciąg z czarnuszki wzmacnia działanie przeciwbakteryjne takich antybiotyków jak gentamycyna, streptomycyna, erytromycyna, tobramycyna, chloramfenikol, ampicylina i inne.
Co ciekawe, udowodniono [12], że czarnuszka jest aktywna nawet przeciwko gronkowcowi złocistemu – szczepowi MRSA – który jest zmorą naszych szpitali.
Wygląda również na to [11], że olejek z czarnuszki hamuje rozwój patogennych bakterii jelitowych z rodziny Shigella (odpowiedzialnych za biegunki bakteryjne, w tym np. czerwonkę).
Dowiedziono również w pracy naukowej z 2016 roku [21], że stosowanie 2g czarnuszki dało zbliżone efekty w eradykacji Helicobacter Pylorii co standardowa kuracja (amoksycylina, omeprazol i klarytromycyna). Przy okazji zmniejszeniu uległy dolegliwości towarzyszące temu schorzeniu.
Powyższych wyników nie możemy traktować jako zaleceń do „stosowania czarnuszki leczniczo”. Żeby dawać takie zalecenia potrzebujemy jeszcze wielu dużych i dobrych badań.
Ale te wyniki są na pewno bardzo obiecujące i dają nam cenne wskazówki.
Czarnuszka przeciwwirusowo
Udokumentowano [10,13] w badaniach na zwierzętach, że olej z czarnuszki przyspieszał walkę organizmu z cytomegalowirusem. Zaobserwowano, że podczas takiej kuracji aktywacji ulegał układ odpornościowy – zwiększał się poziom interferonu, limfocytów T oraz makrofagów.
Natomiast w badaniu na ludziach [14] chorujących na wirusowe zapalenie wątroby typu C – udowodniono że podawanie 3 razy dziennie , przez 3 miesiące 450mg oleju z czarnuszki istotnie zmniejszyło miano wirusa w organizmie i poprawiło markery stresu oksydacyjnego.
Czarnuszka przeciwgrzybiczo
W badaniach laboratoryjnych [10] udowodniono, że czarnuszka hamuje rozwój Candida albicans oraz grzybów odpowiedzialnych za choroby skóry; w niektórych przypadkach – w sposób porównywalny z antybiotykiem – gryzeofulwiną [15].
I przeciwpasożytniczo również?
Tak jest – i nie chodzi mi o bliżej nieokreślone „pasożyty”, o których możesz przeczytać w otchłaniach internetu.
Naukowcy udokumentowali, że olejek z czarnuszki [10] miał działanie przeciwtasiemcowe u dzieci, a olej był skuteczny przeciwko przywrze (Schistosoma mansoni) [16].
Czarnuszka – remedium na problemy żołądkowe + regeneracja wątroby i błony śluzowej
Potwierdzono w badaniach na zwierzętach, że czarnuszka działa ochronnie na błonę śluzową żołądka; w niektórych przypadkach w stopniu równym jak standardowe leki, np. omeprazol. Ponadto zmniejszyła wydzielanie kwasu żołądkowego, zwiększyła produkcję śluzu i działała regenerująco [22-24]
Wcześniej już opisałem, że pomaga w walce z Helicobacter Pylorii [21].
Ponadto wiadomo, że wspiera regenerację wątroby i trzustki [10,25-27]. Pobudza wydzielanie soków żołądkowych, działa rozkurczowo oraz pobudza trawienie [10].
Czarnuszka dla diabetyków – czyli o jej działaniu przeciwcukrzycowym.
Mówiąc najogólniej, zadaniem czarnuszki jest obniżanie u osób chorych na cukrzycę poziom cukru we krwi i jednoczesne regulowanie poziomu lipidów (poprawa poziomu cholesterolu).
Jakie istnieją dowody?
W najbardziej znanej pracy naukowej z 2010 roku [17] przebadano wpływ czarnuszki jako kuracji wspomagającej tradycyjne leczenie cukrzycy typu 2:
- w badaniu wzięło udział 94 chorujące na cukrzycę osoby
- podawano im jako dodatek do ich standardowego leczenia 1/2/3 g czarnuszki przez 3 miesiące
- w tym czasie kontrolowano między innymi poziom glikowanej hemoglobiny, poziom cukru na czczo oraz 2h po posiłku; badano również bezpieczeństwo przeprowadzanej kuracji
Jakie otrzymano efekty?
- udowodniono, że optymalna dawka to 2g czarnuszki na dobę (przy 3 g nie działo się już nic więcej)
- w każdej grupie badanej zanotowano istotną poprawę wszystkich kontrolowanych parametrów glikemii, w tym zwiększeniu uległ poziom naturalnie wydzielanej insuliny
W innej pracy [20] przebadano osoby cierpiące na insulinooporność. Osobom badanym podawano 5ml oleju z czarnuszki dziennie przez 6 tygodni (również jako dodatek do standardowego leczenia). Jaki otrzymano wynik:
- obniżeniu uległ poziom porannej glikemii
- również obniżył się cholesterol całkowity
- oraz cholesterol LDL-C
Jakie z tego wnioski dla nas?
Wygląda na to, że stosowanie czarnuszki jako dodatku do standardowego leczenia cukrzycy może korzystnie wpłynąć na poziom cukru i profil lipidowy krwi.
Czarnuszka – delikatnie obniża ciśnienie
Odnalazłem dwa fajne badania na ludziach:
- w pierwszym [18] przez 2 miesiące podawano pacjentom chorującym na nadciśnienie ekstrakt z czarnuszki
- w drugim badaniu [19] stosowano dobową porcję – 5ml oleju na dobę – w dwóch dawkach po 2,5ml przez 8 tygodni
W obu przypadkach [18,19] zanotowano niewielki spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
Czarnuszka – na raka? Na obniżenie cholesterolu?
Ten temat zostawiam sobie na oddzielny wpis. Czarnuszka z pewnością nie jest żadnym cudownym remedium w leczeniu nowotworów. Ale istnieje szereg badań, które wskazują, że jej stosowanie jako dodatek do leczenia może być zasadne.
Podobnie z jej właściwościami obniżającymi poziom lipidów – postaram się zrobić z tego wpis przekrojowy z analizą innych olejów i ziaren.
Skoro czarnuszka ma tyle właściwości, to czy jest bezpieczna?
Badania nad toksycznością oleju przeprowadzono na szczurach [28] wyznaczając poziom ostrej toksyczności oleju z nasion czarnuszki na wysokości:
- 28,8ml oleju/kg masy ciała – po jednorazowym podaniu doustnym
Wyniki takich badań traktujemy oczywiście szacunkowo i nie jesteśmy w stanie ocenić dokładnej granicy toksyczności dla człowieka. Naukowcy oceniają że taki wynik świadczy o wysokim bezpieczeństwie tego surowca.
Łatwiej będzie odnieść to do konkretnych przypadków; szacunkowa toksyczność oleju z czarnuszki:
- dla dziecka o wadze 15kg – to około 432ml oleju jednorazowo (czyli w zasadzie 0,5 litrowa butelka na raz)
- dla dorosłego o wadze 60kg – to około 1728ml oleju jednorazowo (czyli ponad 1,5l)
- dla dorosłego o wadze 80kg – to około 2304 ml oleju jednorazowo (ponad 2 litry)
Co ciekawe, podczas badania na przewlekłą toksyczność oleju z czarnuszki dodatkowo wykazano, że poprawia profil lipidowy krwi 😉
Postanowiłem zebrać dla Ciebie informacje dotyczące stosowania czarnuszki w badaniach naukowych, w których potwierdzono pewne konkretne, pozytywne efekty. Może to będzie pomocne.
Jak stosować olej z czarnuszki? Co nam mówią badania?
Zebrałem dla Was informacje z badań o stosowaniu czarnuszki. Potraktujcie to proszę oczywiście tylko orientacyjnie.
Szczegółowiej i tak bardzie konkretnie temat stosowania opisałem w tym wpisie.
W jednym z badań [6] naukowcy pokusili się o sformułowanie, że najlepiej tolerowana (nie powodowała problemów gastrycznych – odbijanie, itd.) dawka oscyluje wokół:
- 40mg oleju na kg masy ciała, czyli:
- dziecko 15kg – 600mg
- osoba 50kg – 2000mg
- osoba 80kg – 3200mg
Astma, alergie, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa | Dawkowanie [5,6,8]:
|
W cukrzycy typu 2 | Dorośli [17]:
|
Insulinooporność | Dorośli [18]:
|
Nadciśnienie | Dorośli, równolegle do podstawowego leczenia: [19]:
|
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) | Dorośli [7]:
|
Zakażenie Helicobacter Pylorii | Dorośli [21]:
|
***
Podsumowanie
Mój pierwszy raz z czarnuszką był trudny. Jak każdy produkt o intensywnym smaku potrzeba czasu, żeby go polubić. Z początku było to małżeństwo z rozsądku. Musiałem się czarnuszki nauczyć. W tym momencie jesteśmy już dobrymi przyjaciółmi.
Jeśli udało Ci się dotrwać do końca tego wpisu, możesz mieć sporo pytań – jak, kiedy i komu czarnuszkę można stosować. Odpowiedzi znajdziesz w tym wpisie.
Zdrowo pozdrawiam,
Pan Tabletka
Marcin
Po przeczytaniu tego wpisu – może brakować Ci konkretów – zapraszam do wpisu – Czarnuszka w pytaniach i odpowiedziach.
P.S.: Ten wpis powstał w wyniku mojej współpracy z Rodzinną Olejarnią Olini.pl, która zajmuje się produkcją najwyższej jakości olejów, w tym oleju z czarnuszki 🙂 Z kodem rabatowym PANTABLETKA dostajesz u nich 10% rabat na świeżo tłoczone, nierafinowane, zimnotłoczone i niefiltrowane oleje. Generalnie top, top.
Dlaczego Olini.pl?
|
A tak wygląda ich duma:
Bibliografia:
[1] Sharma PC, Yelne MB, Dennis TJ. Database on medicinal plants used in Ayurveda. New Delhi: 2005. pp. 420–440
[2] Warrier PK, Nambiar VPK, Ramankutty . Chennai: Orient Longman Pvt Ltd; 2004. Indian medicinal plants-a compendium of 500 species; pp. 139–142
[3] Yarnell E, Abascal K. Nigella sativa: holy herb of the middle East. Altern Compl Therap. 2011;17(2):99–105
[4] Padhye S, Banerjee S, Ahmad A, Mohammad R, Sarkar FH. From here to eternity-the secret of Pharaohs: Therapeutic potential of black cumin seeds and beyond. Cancer Ther. 2008;6:495–510
[5] Boskabady MH, Javan H, Sajady M, Rakhshandeh H. The possible prophylactic effect of Nigella sativa sed extract in asthmatic patients. Fund Clin Pharmacol 2007; 21:559-66. 77.
[6] Kalus U, Pruss A, Bystron J, Jurecka M, Smekalova A, Lichius JJ, Kiesewetter H. Effect of Nigella sativa (black seed) on subjective feeling in patients with allergic diseases. Phytother Res 2003; 17:1209-14
[7] Kheirouri S1, Hadi V1, Alizadeh M1. Immunomodulatory Effect of Nigella sativa Oil on T Lymphocytes in Patients with Rheumatoid Arthritis. Immunol Invest. 2016 May;45(4):271-83. doi: 10.3109/08820139.2016.1153649. Epub 2016 Apr 21.
[8] Nikakhlagh S1, Rahim F, Aryani FH, Syahpoush A, Brougerdnya MG, Saki N. Herbal treatment of allergic rhinitis: the use of Nigella sativa. Am J Otolaryngol. 2011 Sep-Oct;32(5):402-7. doi: 10.1016/j.amjoto.2010.07.019. Epub 2010 Oct 13.
[9] Vahid Hadi, Sorayya Kheirouri, Mohammad Alizadeh, Alireza Khabbazi, and Hossein Hosseini. Effects of Nigella sativa oil extract on inflammatory cytokine response and oxidative stress status in patients with rheumatoid arthritis: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Avicenna J Phytomed. 2016 Jan-Feb; 6(1): 34–43.
[10] Salem ML. Immunomodulatory and therapeutic properties of the Nigella sativa L. seed. International Immunopharmacology 2005; 5(13-14):1749-70
[11] Khan MA. Chemical composition and medicinal properties of Nigella sativa L. Inflammopharmacology 1999; 7(1):15-35.
[12] Hannan A, Saleem S, Chaudhary S, Barkaat M, Arshad MU. Anti-bacterial activity of Nigella sativa against clinical isolates of methicillin resistant Staphylococcus aureus. J Ayub Med Coll Abbottabad. 2008;20:72–74.
[13] Khan MTH, Ather A. Lead Molecules from natural products: discovery and new trends. Advances in Phytomedicine II. Elsevier Science&Technology 2006
[14] Barakat EM, El Wakeel LM, Hagag RS. Effects of Nigella sativa on outcome of hepatitis C in Egypt. World J Gastroenterol. 2013;19:2529–2536
[15] Aljabre SHM, Randhawa MA, Akhtar N, Alakloby OM, Algurashi AM, Aldossary A. Antidermatophyte activity of ether extract of Nigella sativa and its active principle, thymoquinone. J Ethnopharmacol 2005; 101:116-19. 76. Boskabady MH, Javan H, Sajady M, Rakhshandeh H. The possible prophylactic effect of Nigella sativa sed extract in asthmatic patients. Fund Clin Pharmacol 2007; 21:559-66
[16] Thabrew ML, Mitry RR, Morsy MA, Hughes RD. Cytotoxic effects of a decoction of Nigella sativa , Hemidesmus indicus and Smilax glabra on human hepatoma HepG2 cells. Life Sci 2005; 77(12):1319-30
[17] Bamosa AO, Kaatabi H, Lebdaa FM i wsp. Effect of Nigella sativa seeds on the glycemic control of patients with type 2 diabetes mellitus. Indian J Physiol Pharmacol 2010; 54(4):344-54
[18] Dehkordi FR, Kamkhah AF. Antihypertensive effect of Nigella sativa seed extract in patients with mild hypertension. Fundam Clin Pharmacol. 2008;22(4):447-52.
[19] Huseini HF, Amini M, Mohtashami R, Ghamarchehre ME, Sadeqhi Z, Kianbakht S, et al. Blood pressure lowering effect of Nigella sativa L. seed oil in healthy volunteers: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. Phytother Res. 2013;27(12):1849-53.
[20] Ahmad Najmi, Mohammad Nasiruddin, Rahat Ali Khan, and Shahzad F. Haque. Effect of Nigella sativa oil on various clinical and biochemical parameters of insulin resistance syndrome. Int J Diabetes Dev Ctries. 2008 Jan-Mar; 28(1): 11–14.
[21] Eyad M. Salem, Talay Yar, Abdullah O. Bamosa, Abdulaziz Al-Quorain,2 Mohamed I. Yasawy,2 Raed M. Alsulaiman,2 and Muhammad A. Randhawa. Comparative Study of Nigella sativa and Triple Therapy in Eradication of Helicobacter pylori in Patients with Non-Ulcer Dyspepsia. Saudi J Gastroenterol. 2010 Jul; 16(3): 207–214.
[22] Magdy MA, Hanan el-A, Nabila el-M. Thymoquinone: Novel gastroprotective mechanisms. Eur J Phar- macol 2012; 697(1-3):126-31.
[23] Al Mofleh IA, Alhaider AA, Mossa JS i wsp. Gastroprotective effect of an aqueous suspension of black cumin Nigella sativa on necrotizing agents-induced gas- tric injury in experimental animals. Saudi J Gastroenterol 2008; 14(3):128-34.
[24] Khaled AAS. Gastroprotective effects of Nigella sativa oil on the formation of stress gastritis in hypothyroidal rats. Int J Physiol Pathophysiol Pharmacol 2009; 1:143-9.
[25] Yildiz F, Co- ban S, Terzi A i wsp. Nigella sativa relieves the deleterious effects of ischemia reperfusion injury on liver. World J Gastroenterol 2008; 14(33):5204-9.
[26] Kapoor S. Emerging clinical and thera- peutic applications of Nigella sativa in gastroenterology. World J Gastroenterol 2009; 7:2170-1.
[27] Zafeer MF, Waseem M, Chaud- hary S i wsp. Cadmium-induced hepatotoxicity and its abrogation by thymoquinone. J Biochem Mol Toxicol 2012; 26(5):199-205.
[28] Zaoui A, Cherrah Y, Mahassini N, Alaoui K, Amarouch H, Hassar M. Acute and chronic toxicity of nigella sativa fixed oil. Phytomedicine 2002; 9:69-74.
[29] Işik H1, Cevikbaş A, Gürer US, Kiran B, Uresin Y, Rayaman P, Rayaman E, Gürbüz B, Büyüköztürk S. Potential adjuvant effects of Nigella sativa seeds to improve specific immunotherapy in allergic rhinitis patients. Med Princ Pract. 2010;19(3):206-11. doi: 10.1159/000285289. Epub 2010 Mar 29.
O autorze
Marcin Korczyk
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.
Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.