Kapsułkowanie – jak to się robi? Fotorelacja i garść porad.
Mam dla Was (głównie dla pracowników aptek, ale i dla pozostałych, którzy się interesują takimi tematami) fotorelację z kapsułkowania. Ofotografowałem przygotowanie jednej z najczęstszych recept na proszki dzielone, jakie zdarzają się w moim regionie.
Wpis powstał przy współpracy z firmą Eprus, która zajmuje się dystrybucją opakowań do receptury aptecznej oraz naprawą sprzętów. Eprus jest również największym dystrybutorem kapsułkarek i sprzętów do kapsułkowania w naszym kraju. A ja osobiście im dziękuję, że udostępnili mi chyba wszystkie gadżety związane z kapsułkami, jakie tylko mogłem sobie wymyślić – a które były mi potrzebne do przygotowania dla Was poradnika. We wrześniu 2019 – możesz skorzystać ze specjalnego rabatu na zakup kapsułkarki i akcesorium.
Proszki dzielone – co to jest? I do czego się przydają?
Wiem, że wśród moich Czytelników jest sporo studentów i techników farmaceutycznych, rozpoczynających staż – więc pozwolę sobie zacząć od samiutkiego początku.
Proszki dzielone, czyli formuła najbliższa takim zwyczajnym tabletkom do zażywania, ale z racji tego, że to lek recepturowy – skład jest dobrany indywidualnie pod pacjenta. Z moich obserwacji – najczęściej przepisują je pediatrzy i laryngolodzy.
Lekarz na recepcie zapisuje:
- Skład, czyli składniki i ich dawki dla pojedynczej dawki leku recepturowego.
- Ilość takich dawek do wykonania (zwykle to wielokrotność 20).
Farmaceuta w aptece:
- Sprawdza, czy dawki maksymalne (jednorazowa i dobowa) – nie zostały przekroczone w uwzględnieniu do wagi pacjenta.
- Przygotowuje lek w aptece i taką każdą dawkę leku musi rozdozować oddzielnie:
- albo ręcznie do kapsułki opłatkowej
- albo półautomatycznie do kapsułki żelatynowej.
Po lewej stronie kapsułki skrobiowe (tak zwane opłatki), a po prawej kapsułki żelatynowe.
W tym wpisie pokażę Ci jak przygotowuje się przykładową receptę przy użyciu kapsułkarki ręcznej. Jeśli wolisz treści video – to pod tym linkiem znajdziesz film, który przygotował producent tego sprzętu – firma Eprus. Z najważniejszych informacji:
- rozdozowanie 20 kapsułek zajęło im 2 min. i 50 sek.,
- a rozdozowanie 5 razy większej ilości, bo 100 kapsułek, zajęło 4 minuty.
Wiedza dodatkowa:
- wyniki ankiety „Czy warto korzystać z kapsułkarki„?
- akcja rabatowa na kapsułkarkę Eprus i akcesorium
A teraz zapraszam do mojej fotorelacji.
Przygotowanie proszku, czyli „wsadu” do kapsułek
W pierwszej kolejność standardowo przygotowujemy proszek – ale tylko z mocnych substancji. Odważamy i mieszamy całość proszków według recepty. Wstrzymujemy się z substancją pomocniczą – chyba, że tych mocnych substancji jest bardzo mało – wtedy używamy około 30% zapisanej substancji pomocniczej.
Jak wybrać prawidłowy rozmiar kapsułki?
Wymaga to odrobiny wprawy, ale nie jest trudne. Trzeba się po prostu odrobinę przestawić z metody wagowej na objętościową. Jak rozumieć hasło „metoda objętościowa”?
Prosto. Kapsułki mają różne rozmiary i wielkości. I kapsułki cechuje nie waga „wsadu”, a jego objętość. Najłatwiej jest to pokazać na przykładzie dużej kapsułki o rozmiarze 00 – która ma w przybliżeniu objętość 1 ml, czyli:
- Do jednej kapsułki zmieścimy proszek o objętości 1 ml
- haczyk polega na tym, że różne proszki mają różną objętość – najbardziej obrazowe (acz nieprecyzyjne) jest porównanie puszystej mąki do soli kamiennej albo pierza do żelaza – 1 kg pierza to cały worek, a 1 kg stali to kula wielkości pięści.
- Czyli jeśli na recepcie mamy zapisanych 20 kapsułek – to zmieścimy w nich 20 ml proszku.
- Ile waży to 20 ml proszku? Jak to sprawdzić? Potrzebujemy do tego cylinder miarowy i wagę.
- Najlepiej to wyjaśnić na przykładzie, ale będę jeszcze o tym pisał oddzielny poradnik.
Gotowy proszek przesypujemy do odpowiedniej wielkości cylindra miarowego
Moje składniki (bez laktozy – czyli bez substancji pomocniczej) zajęły 10 ml. Na tej podstawie wnioskuję, że muszę użyć kapsułki o rozmiarze 00 – która ma objętość +-1 ml. W kolejnym kroku dosypuję substancji pomocniczej do 20 ml, czyli +- objętość 20 kapsułek.
Następnie kładziemy cylinder na wadze i dosypujemy substancji pomocniczej do wymaganej objętości
Wyszło nam 6,5 g substancji pomocniczej – tę ilość potrzebujemy do rozliczenia leku recepturowego w systemie aptecznym. Zapisujemy ją również na odwrocie, lub w uwagach recepty. Mamy prawo wykorzystać tyle substancji pomocniczej, ile jest potrzebne do prawidłowego wykonania leku – nawet jeśli na recepcie jest zapisana inna ilość.
Ważymy i zapisujemy, ile wykorzystaliśmy substancji pomocniczej
Jeszcze jedno zbliżenie. 20 ml proszku – to tyle ile potrzebujemy do wypełnienia 20 kapsułek o pojemności 20 x 1ml.
Wysypujemy proszek z cylindra i jeszcze raz mieszamy wszystko w moździerzu
Wszystko ląduje jeszcze raz w moździerzu w celu dokładnego wymieszania i ujednolicenia masy proszkowej.
Skoro już wiemy jakiego rozmiaru kapsułki użyjemy – instalujemy na podstawce kapsułkarki odpowiedni zestaw płyt
Ale zanim pokażę te różne rozmiary dziurkowanych płyt – zerknij na 3 najczęściej wykorzystywane rozmiary kapsułek. Ja w moim zestawie mam bazę kapsułkarki z płytą No. 00 i oddzielny zestaw do rozmiaru No. 3. Taki układ pozwala przygotować większość recept na proszki dzielone. W razie konieczności – przygotowujesz po prostu podwójną ilość kapsułek.
Na potrzeby łatwiejszego liczenia i uwzględniając lekkie ubicie proszku – zaokrąglam objętość kapsułki no. 00 z 0,95 ml do 1.00 ml.
Jeszcze szybki rzut okiem z lotu ptaka na 2 rodzaje wielkości płyt:
Ja dysponuję dwoma zestawami płyt – rozmiar No. 3 – „pediatryczny”, i rozmiar No. 00 – „dla dorosłych”. Kupując kapsułkarkę w pakiecie podstawowym dostajesz tylko jeden zestaw płyt. Każdy kolejny trzeba dobrać dodatkowo.
I na cały plac boju:
Kolor niebieski to kapsułki i płytki – rozmiar No. 00, a czerwony to rozmiar No. 3. W styropianie po lewej stronie widać jeszcze ubijak, wycior do sprzątania i klucz do pozycjonowania dolnej płytki urządzenia.
I nieco inne ujęcie:
Kolor czerwony to baza kapsułkarki, na której umieszcza się odpowiedni rozmiar dziurkowanych płytek. W celu określenia rozmiaru kapsułki, i dalej rozmiaru płytek, najpierw musimy znać chociaż przybliżoną objętość „proszku – wsadu”.
***
Wiedza dodatkowa:
- wyniki ankiety „Czy warto korzystać z kapsułkarki„?
- akcja rabatowa na kapsułkarkę Eprus i akcesorium
***
I zmontowana kapsułkarka
Kolor zielony to płytki z dziurkami w rozmiarze No. 00, a kolor czerwony to baza kapsułkarki. Generalnie kapsułkarka składa się z dwóch części – podstawy i odpowiedniego zestawu płyt.
Wybraliśmy rozmiar kapsułki i załadowaliśmy odpowiedni zestaw płytek – teraz trzeba wypozycjonować bazę – żeby kapsułki równo leżały i dało się je równo zasypać
Potrzebujemy kilka symetrycznie rozmieszczonych kapsułek, np. w ten sposób:
Wkładamy dosłownie kilka dolnych części kapsułek w płytce ułożonej na podstawie.
Następnie wykorzystujemy kluczyk z zestawu i zerkamy od spodu
Cały myk w tym, żeby kapsułki opierały się idealnie równo na czarnej płytce podstawy kapsułkarki.
Palcami ustawiamy odpowiednie położenie płytki i blokujemy śruby metalowym kluczykiem
Tutaj widać te 4 śruby. Uwierzcie, że dłużej się to opisuje niż robi 😉 w razie czego zerknijcie do odpowiedniego filmiku w grupie na FB dla pracowników aptek – „pozycjonowanie kapsułek”.
Zwróć uwagę, jak na początku kapsułki wystają ponad czarną płytkę – nie dałoby się równo wsypać do nich proszku. Jeśli obniżymy tę płytkę – to góra kapsułek zrówna się z powierzchnią płytki – do tego dążymy.
Kapsułki znacznie wystają ponad poziom płytki. A czerwone strzałki pokazują ruchomą dźwignię, która blokuje i zwalnia położenie kapsułek.
Kiedy płytka jest wypoziomowana, układamy W CAŁOŚCI potrzebną ilość kapsułek
Kapsułki ułożone – wkładamy je przez wszystkie płytki.
Następnie zamykamy i blokujemy tę przeźroczystą klapkę – dzięki temu wieczka pozostaną dokładnie na swoim miejscu, w czasie kiedy my będziemy zasypywać denka
20 kapsułek rozłożonych, klapka zamknięta. Teraz najważniejsze – trzeba przekręcić tę czarną dźwignię z pozycji lewej w prawą. Dzięki temu – dolne części kapsułek zablokują się w podstawce kapsułkarki, a my wyjmiemy wszystkie wieczka jednym zgrabnym ruchem.
Dolna część zablokowana – my otwieramy wszystkie kapsułki na raz
Widać miejsce w którym spód się zablokuje.
Dźwignia po prawej stronie – denka zablokowane
I gotowe, jedziemy dalej.
Zdejmujemy górną część
Kapsułki mamy ślicznie rozdzielone. Teraz trzeba: 1. odłożyć wieczka w bezpieczne miejsce 2. odblokować dźwignię – wtedy kapsułki opadną na swoje miejsca, a dzięki temu, że wcześniej wypozycjonowaliśmy podstawę kapsułkarki – to ich otworki będę na równo z powierzchnią czarnej płytki, co umożliwi nam równe rozdozowanie wsadu.
Blokada zdjęta, kapsułki gotowe do napełniania
Plastikowy ubijak wykorzystujemy jako ogranicznik – dzięki temu proszek nie rozsypie się nam do pustych otworów.
A tutaj widok od dołu – dzięki temu że ustawiliśmy spodnią płytkę na odpowiedniej wielkości – wszystkie kapsułki idealnie na niej leżą
Na dole równiutko się opierają, a od góry otwory idealnie gładko z płytką nasypową.
Wysypujemy całą masę proszkową
Na początku robimy to tak mniej więcej równo po całości.
Następnie przy pomocy karty całość wyrównujemy
W kolejnym kroku lekko ubijamy całość
Jak w każdej czynności w recepturze aptecznej, potrzeba odrobiny wprawy i praktyki, bo jakość końcowego produktu zależy od umiejętności specjalisty.
Te dwie czynności powtarzamy, aż cała masa zmieści się na równo w kapsułkach
Tutaj już jest ciut lepiej…
A tutaj już całkiem dobrze
Ten etap mamy skończony – wyjmujemy ubijak i zamykamy kapsułki.
Zamykamy kapsułki denkami – wszystkie na raz
I tutaj kapsułkarka ma największa przewagę względem klasycznego sypania opłatków – zamknięcie 20-40-60-100 kapsułek – trwa tyle samo czasu.
I teraz trzeba całość mocno, ale z wyczuciem ścisnąć – do usłyszenia charakterystycznego „klikania” zamykanych kapsułek
Proponuję pierwsze 2-3 razy zrobić sobie to „na sucho”. Jeśli kupicie w Eprusie zestaw startowy do kapsułkowania- to dostaniecie kilkaset kapsułek do treningu. Można poćwiczyć np. z mąką.
Po zamknięciu – kapsułki zostają w górnej płytce – zerknijmy od spodu
Duże strzałki wskazują na potrzebę równomiernego, symetrycznego ściśnięcia. A mała strzałka pokazuje denko zamkniętej, „nabitej” kapsułki.
Następnie otwieramy urządzenie i wysypujemy kapsułki
I gotowe. Teraz kapsułkarka do mycia i suszenia.
I zwieńczeniem jest przełożenie kapsułek do pojemnika, który je odpowiednio zabezpiecza i opisanie go
Ślicznie, nowocześnie i estetycznie!
Ja wykorzystałem pojemnik z bezpiecznym zamknięciem, bo moje proszki były z substancją silnie działającą
Zamknięte i opisane.
Podsumowując
W kolejnych wpisach odpowiem jeszcze na Wasze pytania, które pojawiały się w ankiecie w naszej grupie na FB – np.:
- jak wyliczyć ilość substancji wypełniającej?
- na jakiej podstawie zdecydować o wyborze substancji wypełniającej – laktoza czy glukoza?
- jak szybko umyć kapsułkarkę?
- jak dobierać wielkość odpowiedniej kapsułki?
- generalnie – how it works?
Zachęcam Cię też do zapoznania się z wynikami ankiety „Czy warto używać w aptece kapsułkarki„?
Serdeczności
Pan Tabletka
Marcin
O autorze
Marcin Korczyk
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.
Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.
