Probiotyk przy antybiotyku – raczem czy osobno? – Pan Tabletka

O probiotykach się dużo mówi, ale niestety ciągle wiemy o nich niewiele. Dlatego na pytanie „jak i czy stosować probiotyk przy antybiotyku” – otrzymasz pełne spektrum różnych odpowiedzi. Postaram się w tym wpisie połączyć wyniki badań naukowych z moją wiedzą dotyczącą tego, co nam oferuje rynek farmaceutyczno-spożywczy – i udzielić Ci wyczerpującej odpowiedzi.

Czym są probiotyki?

Probiotyki to żywe drobnoustroje, które podawane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny. Do takich drobnoustrojów zalicza się przede wszystkim bakterie produkujące kwas mlekowy z rodzaju Lactobacillus (L. acidophilus, L. casei, L. reuteri, L. rhamnosus) i Bifidobacterium (B. animalis, B. breve). Do szczepów probiotycznych należą również drożdże (!) Saccharomyces boulardii. Źródłem probiotyków mogą być:

• produkty spożywcze (kiszonki i produkty fermentowane, które osobiście uwielbiam).
• środki farmaceutyczne (leki).
• suplementy diety.

Ze względu na szczepozależne właściwości probiotyków, aby taki probiotyk zadziałał u nas tak, jak tego chcemy, musimy dowiedzieć się, który szczep byłby najlepszy do uzyskania takiego efektu. Niestety takie łykanie probiotyków dla samego łykania może przynieść skutek całkiem odwrotny do zamierzonego i narobić nam zdrowotnych kłopotów ❗

Co ciekawe, okazuje się, że szczepy nawet blisko spokrewnione nie muszą wykazywać takiego samego działania klinicznego, dlatego wyniki badań dla konkretnego szczepu probiotycznego nie mogą być wykorzystywane jako dowód skuteczności innych. (!)

Probiotyki to temat modny, ale sama moda i polecajki influencerów nie wystarczą do bezpiecznego i skutecznego korzystania z nich. Naukowcy od lat badają drobnoustroje odkrywając ich korzystne własności dla zdrowia człowieka – i to im pozostawmy tę działkę. Naprawdę w kwestiach zdrowotnych ufajcie profesjonalistom.

➡ Dokładnie opisałem to w tym wpisie – Jak wybrać najlepszy probiotyk?.

***

Dlaczego do antybiotyku stosuje się probiotyk?

Każdy antybiotyk może być przyczyną biegunki związanej ze stosowaniem antybiotyków. Szacuje się, że biegunka poantybiotykowa występuje u 5-40% osób stosujących antybiotykoterapię. Największe ryzyko jej wystąpienia stwarzają antybiotyki o tzw. szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego (np. aminopenicyliny, aminopenicylina z kwasem klawulanowym, klindamycyna oraz niektóre cefalosporyny).

Biegunka poantybiotykowa pojawia się najczęściej na skutek zachwiania równowagi pomiędzy „dobrymi” bakteriami naszej naturalnej mikroflory a „złymi” bakteriami chorobotwórczymi na stronę tych drugich. Dochodzi wtedy do zbyt intensywnego namrażania chorobotwórczych bakterii ponad ich „dozwolone” ilości, a konsekwencją tego jest biegunka. Na szczęście zwykle ma łagodny i samoogranczający się przebieg – ale nie zawsze. Najbardziej boimy się biegunki poantybiotykowej wywołanej przez C. difficille.

*To, jaki antybiotyk kryje się pod daną nazwą handlową (czyli tą nazwą wypisaną największczą czcionką w centralnej części opakowania), odczytasz zaraz pod nią. Małym drukiem, zazwyczaj kursywą, po łacinie zapisana jest nazwa substancji czynnej tworzącej lek.

***

Jaki probiotyk stosować przy antybiotyku?

W zapobieganiu biegunce poantybiotykowej dobrze udokumentowana jest jedynie skuteczność niektórych (!) szczepów probiotycznych. Zachęcam, zerknij do tych dwóch wpisów – zebrałem tam, te wskazania i najpopularniejsze produkty:

• Probiotyki leki.
• Probiotyki suplementy diety.

Wyniki kilku analiz dowodzą, że stosowanie probiotyków zmniejsza o ok. 42% ryzyko wystąpienia biegunki (63 badania).

Największe praktyczne znaczenie ma analiza dotycząca S. boulardii. Podawanie tego probiotyku w dawce 0,2–1 g/dobę (najczęściej 0,5 g/dobę u dzieci i 1 g/dobę u dorosłych), przez czas trwania leczenia antybiotykiem, zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunki związanej z antybiotykoterapią o ponad 50%.

Z dostępnych w Polsce probiotyków najlepiej udokumentowane działanie w zapobieganiu biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków, poza wymienionym wyżej S. boulardii, mają:

• Lactobacillus GG – 1-2 mld CFU – badania prowadzone wyłącznie u dzieci.
• L. rhamnosus E/N, Oxy, Pen – w trakcie antybioterapii, dzieciom podawano 2 mld CFU. Obniżyło to częstość występowania biegunki o ok. 45%.
• Str. thermophilus & B. lactis Bb12 badania prowadzone wśród dzieci.

Wiele osób w trakcie lub po antybiotykoterapii spożywa większe ilości jogurtów lub kefirów. Wyniki badań zwykle nie potwierdzają ich skuteczności w ograniczeniu występowania biegunki. Wyjątek stanowi szczep L. casei DN-114 001 (występuje np. w reklamowanych jogurtach bardzo znanego producenta).

***

Ile razy dziennie stosować probiotyk przy antybiotyku?

Probiotyki o udowodnionej skuteczności w zapobieganiu występowania biegunki poantybiotykowej, można stosować łącznie z antybiotykami, przez cały czas trwania antybiotykoterapii lub klika dni dłużej.

S. boulardii to drożdżaki należące do zupełnie innej grupy gatunkowej niż bakterie, dlatego antybiotyki nie mają na nie żadnego wpływu i probiotyki zawierające S. boulardii (Enterol) można spożywać w tym samym czasie co antybiotyk.

Natomiast pozostałe, przebadane szczepy probiotyczne o udowodnionym działaniu przeciwbiegunkowym podczas stosowania antybiotykoterapii (Lactobacillus GG, L. rhamnosus E/N, Oxy, Pen) wykazują oporność na większość antybiotyków. W badaniach klinicznych były one podawane łącznie z antybiotykiem, przez czas stosowania antybiotyku, jedank

🦠 Zachęcam – zerknij do tego wpisu.

***

Pytania o probiotyki od Czytelników do Pana Tabletki

Na zakończenie mam jeszcze odpowiedzi na pytania mi przez Was. Temat probiotyków to można powiedzieć temat rzeka – dlatego Wasze pytania absolutnie mnie nie dziwią. Ja sam cały czas dokształcam się w tym temacie, bo pojawiają się coraz to nowe wiadomości na ich temat. A im więcej informacji, tym więcej wątpliwości i pytań właśnie. Zapraszam!

➡ Jak długo po antybiotykoterapii należy taki probiotyk stosować? Spotkałam się z opinią, że nawet 7-8 miesięcy.

Niestety nie ma tutaj jasnych wytycznych. Dużo zależy od rodzaju użytego antybiotyku albo serii antybiotyków. I stanu organizmu przed antybiotykoterapią, jak również skuteczności osłony probiotycznej wdrożonej w trakcie leczenia.

Warto wybrać dobre produkty i uważnie obserwować organizm. Na pewno stosowanie osłony podczas i zaraz po antybiotykoterapii jest kluczowe.

➡ Jak przyjmować? Czy na czczo, czy w trakcie jedzenia, czy po jedzeniu? Ile razy dziennie stosować probiotyk przy antybiotyku? Czy korzystnie jest łączyć probiotyk z jakimś produktem spożywczym, a może jakiegoś produktu należy unikać? Czytałam już tyle różnych teorii odnośnie przyjmowania probiotyków, że się gubię…

Niestety nie mam tutaj jednej odpowiedzi. Dużo zależy o konkretnej sytuacji i rodzaju probiotyku.

1. Stosujesz probiotyk samodzielnie, bez antybiotyku – np. w odbudowie flory po antybiotykoterapi, albo w leczeniu biegunki:
   • uniwersalna zasada – warto przyjąć go razem z jedzeniem – jedzenie zmniejsza kwasowość w żołądku co sprzyja przeżywaniu bakterii;
   • warto go zjeść razem z produktem mlecznym – nabiał zmniejsza kwasowość w żołądku ;
   • jeśli przyjmujesz probiotyk 2 razy dziennie – wtedy dokładasz go do śniadania i kolacji;
   • jeśli przyjmujesz go raz na dobę – wtedy warto zjeść go do kolacji, ewentualnie jeśli to szczep/y kwasoodporne – to tuż przed spaniem. Ponieważ w nocy spada prędkość ruchów perystaltycznych jelit i rośnie szansa na skolonizowanie przez bakterie.
2. Stosujesz probiotyk razem z antybiotykiem – tutaj również brakuje oficjalnych wskazówek, według mnie:
   • najlepiej wtedy na czas antybiotykoterapii wybrać szczep probiotycznego drożdżaka – Saccharomyces cerevisiae lub Saccharomyces boulardi – a po kilku dniach od skończenia antybiotyku wejść z bakteriami. Te drożdżaki są odporne na antybiotyki i w zasadzie można je przyjmować niezależnie od posiłków i antybiotyków – kłopot z głowy;
   • jeśli nie drożdże, to może Lactobacillus rhamnosus?
   • jeśli z jakiś powodów, powyższe rozwiązania nie są możliwe do spełnienia – to należy wziąć pod uwagę rodzaj antybiotyku – ale to może ocenić już tylko specjalista. Zależnie od farmakokinetyki (działania w organizmie) antybiotyku – możliwe, że pora podania probiotyku nie będzie miała znaczenia, a możliwe że warto zachować 4-6 h godzinny odstęp.
3. Na czas stosowania probiotyku i w zasadzie ciągle – stosuj dietę prebiotyczną – to temat na oddzielny wpis, a nawet na książkę kucharską – ale opowiedziałem o tym już nieco w tym artykule: Probiotyki – pytania i odpowiedzi.

Mam nadzieję, że rozwiałem chociaż część Twoich wątpliwości. Jeśli mimo wszystko masz jakieś pytania – zadaj je w komentarzu ⬇⬇⬇

***

Zdrowo pozdrawiam,

Pan Tabletka

Marcin

Zdjęcie kupione na iStock

Źródła:

1. https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/viewFile/29303/24055
2. H. Szajewska. Praktyczne zastosowanie probiotyków. Gastroenterologia Kliniczna 2014, tom 6, nr 1, 16–23
3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1365-2036.2008.03714.x
4. https://pediatria2.wum.edu.pl/sites/pediatria2.wum.edu.pl/files/aad_farmaceuci.pdf
5. https://www.cochrane.org/pl/CD004827/IBD_probiotyki-w-zapobieganiu-biegunce-poantybiotykowej-u-dzieci
6. Szajewska, H., & Kołodziej, M. (2015). Systematic review with meta-analysis: Lactobacillus rhamnosus GG in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea in children and adults. Alimentary pharmacology & therapeutics, 42(10), 1149–1157. https://doi.org/10.1111/apt.13404

O autorze

Marcin Korczyk

mgr farm. Marcin Korczyk - farmaceuta praktyk, twórca internetowy, key opinion leader, autor książki "Odporność. Czy Twoje dziecko może nie chorować?"
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.