Badanie boreliozy – czy wiesz co zrobić po ukąszeniu kleszcza?

Z tego wpisu dowiesz się jakie są aktualne wytyczne w kierunku badania boreliozy. Co zrobić po ukąszeniu kleszcza. Czym jest badanie przesiewowe, a czym potwierdzające badanie boreliozy? Mam dla Ciebie również przykładowe wyniki badań. Po prawidłowym usunięciu kleszcza większość z nas zastanawia się jak postępować dalej. Czy da się od razu potwierdzić lub wykluczyć boreliozę?

Najważniejsze to zachować spokój, nie bagatelizując przy tym ryzyka. Co to, to nie.

W tym wpisie nakreślę Ci jakie są schematy postępowania po ugryzieniu kleszcza w diagnozowaniu boreliozy.

Artykuł jest współtworzony z uPacjenta – firmą, dzięki której badania krwi (nie tylko na boreliozę!) wykonasz we własnym domu. Jak przy każdej mojej współpracy reklamowej załatwiłem dla Was rabat:

• z hasłem PANTABLETKA aż 20% taniej na badania powyżej 300 zł
• w tym momencie rabat działa do końca roku 2024!
• przy jednej wizycie uPacjenta.pl możesz przebadać 3 osoby.

Borelioza – co trzeba wiedzieć?

Zacznijmy od krótkiego wstępu, który pozwoli Ci złapać odpowiednią perspektywę. Borelioza to zakaźna, wieloukładowa choroba wywoływana przez krętki (bakterie) z gatunku Borrelia, np.: Borrelia burgdorferi. Zakażenie następuje przez ślinę lub wymiociny kleszcza. Ugryzienie przez kleszcza nie jest równoznaczne z zakażeniem boreliozą.

Borelioza to choroba bardzo trudna w diagnozowaniu, z kilku przyczyn. Krętki Borrelia mogą osiąść w różnych miejscach w organizmie człowieka, co prowadzi do rozwoju rozmaitych postaci boreliozy (neuroborelioza, borelioza kostna, zanikowe zapalenie skóry itd.). Ponadto, każdy organizm reaguje w odmienny sposób – objawy często są mało charakterystyczne i mylone z innymi schorzeniami.

Nie pomaga też masa mitów jakimi ta choroba obrosła już w sieci.

Warto pamiętać, że przy prawidłowym, szybkim rozpoznaniu i właściwej antybiotykoterapii – borelioza jest wyleczalna. Bakterie odpowiedzialne za boreliozę są wrażliwe na działanie antybiotyków.

Kluczowe jest szybkie i celne rozpoznanie.

***

A może zastanawiasz się nad wykonaniem badań profilaktycznych i nie wiesz jakie wybrać? Te wpisy powinny Ci pomóc:

• Badania na odporność – co i kiedy warto badać?
• Jak sprawdzić poziom witamin i składników mineralnych?
• Pan Tabletka uPacjenta, czyli pobieranie krwi w domu
• Badania krwi u dzieci – rozmowa z ekspertem uPacjenta

***

Objawy boreliozy – skrót informacji

Borelioza wczesna:

1. RUMIEŃ WĘDRUJĄCY – to w zasadzie objaw potwierdzający boreliozę. Może wystąpić w dowolnym miejscu na ciele (niekoniecznie w miejscu wkłucia kleszcza). Pojawia się u około 30-50% zarażonych. Jeśli pojawi się rumień – w większości przypadków diagnostyka nie będzie potrzebna;
2. OBJAWY GRYPOPODOBNE – czujesz się niewyraźnie, pojawia się gorączka i dreszcze – niestety nic konkretnego – jeśli jednak ukąsił Cię kleszcz warto skojarzyć fakty;
3. ZMĘCZENIE, OSPAŁOŚĆ – analogicznie jak wyżej.

Borelioza wczesna rozsiana i późna mogą rozwijać się w wielu różnych kierunkach: atakować stawy, nerwy, skórę, serce. Nie będę wypisywał wszystkich objawów, ponieważ są tak zróżnicowane i powszechnie występujące, że każdy może dopasować coś do siebie :/ Grunt to nie panikować i w razie wątpliwości powtarzać diagnostykę pod opieką dobrego lekarza.

***

Jak zdiagnozować boreliozę? Jak wyglądają badania?

1. Diagnozuje ją lekarz na podstawie konkretnego zestawu objawów klinicznych z potwierdzeniem w badaniach, ale wystąpienie zastawu objawów jest najważniejsze. Co istotne, pozytywne wyniki testów na boreliozę bez innych objawów nie przesądzają jej rozpoznania. Mogą świadczyć o zakażeniu Borrelią lub inną podobną bakterią, które nie zawsze kończy się boreliozą;
2. Co możesz zrobić sam po usunięciu kleszcza? – dokładnie obserwuj się i szukaj RUMIENIA WĘDRUJĄCEGO + pamiętaj, by skojarzyć ewentualne objawy grypopodobne z ukąszeniem kleszcza;
3. Dalsze postępowanie zależy od tego co się dzieje. Jeśli pojawią się wspomniane objawy grypopodobne lub inne wskazujące na boreliozę, przeprowadza się diagnostykę serologiczną;
4. Diagnostyka serologiczna – rodzaj diagnostyki, w której nie szuka się samej bakterii, lecz przeciwciał,które organizm produkuje przeciwko niej:
   • przeciwciała pojawiają się dopiero po około 4-6. tygodniach (!) od kontaktu z kleszczem – trzeba więc trochę czasu odczekać zanim przystąpi się do badań;
   • niestety w związku z tym, że każdy organizm walczy inaczej – poziom przeciwciał może być różny, co utrudnia diagnostykę;
   • same metody diagnostyczne również nie są doskonałe – otrzymujemy więc sporo wyników fałszywie dodatnich i pozornie ujemnych;
5. Badania kleszcza – jego negatywny wynik daje nam informację, że kleszcz, który nas ukąsił nie był nosicielem bakterii Borrelia Burgdorferi. Należy jednak pamiętać, iż wykrycie w kleszczu materiału genetycznego danego drobnoustroju nie jest jednoznaczne z zachorowaniem ukąszonego człowieka.

***

Jakie są procedury dalszej diagnostyki?

Jeśli złapałaś/-eś kleszcza i chcesz przebadać się w tym kierunku – zachęcam Cię do udania się do lekarza oraz przegadania sprawy dalszego postępowania. Dobrze, by lekarz wiedział jakie działania w tym kierunku podejmujesz i pomógł właściwie analizować wyniki.

Pamiętaj, że leczy się pacjenta – nie wyniki badań.

W tym momencie standardowa diagnostyka boreliozy jest dwuetapowa i na każdym etapie można ją wykonać dla dwóch klas przeciwciał: IgG  i IgM.

1. Etap pierwszy, to testy przesiewowe – wykorzystując TEST ELISA lub CLIA,
   • Borelioza – p/c IgM
   • Borelioza – p/c IgG
2. Etap drugi – potwierdzający – wykorzystując metodę Western Blot:
   • Borelioza – p/c IgM met. Western Blot
   • Borelioza – p/c IgG met.  Western Blot

W sumie pełna zalecana diagnostyka obejmuje 4 badania: ELISA/CLIA IgG, ELISA/CLIA IgM, Western Blot IgG, Western Blot IgM. Teraz pozwól, że opowiem ciut więcej o samych badaniach i dziwnych „Ig” skrótach.

***

Borelioza – IgG i IgM – co to za oznaczenia?

Układ odpornościowy podczas każdej infekcji produkuje różne przeciwciała, które niejako walczą z patogenem np. z krętkami Borreli. Te przeciwciała możemy podzielić m.in.: na swoiste i nieswoiste. W badaniach diagnostycznych w kierunku boreliozy wykorzystuje się obecność swoistych (charakterystycznych dla zakażenia krętkiem Borreli) przeciwciał IgG i IgM. Obrazowo mógłbym opisać to tak:

• IgG dla Borrelia
• IgM dla Borrelia

Jeśli Pan Tabletka byłby bakterią i rozsiewałby się za pośrednictwem kleszczy, a choroba nazywałaby się tabletkoidoza popularna, to w testach serologicznych szukalibyśmy swoistych przeciwciał IgG i IgM, jakie organizm produkuje konkretnie przeciwko Panu Tabletce.

Czyli w metodach nie szuka się samej bakterii – bada się jedynie odpowiedź immunologiczną naszego organizmu – charakterystyczną dla samego zakażenia. Technicznie jest to zdecydowanie łatwiejsze do przeprowadzania, bo przeciwciała krążą w całości krwi, a sama bakteria lubi schować się gdzieś.

Poziom przeciwciał oznacza się najczęściej przy pomocy dwóch metod diagnostycznych: Testu przesiewowego i testu Western Blot.

A więcej praktycznej wiedzy na sezon na kleszcze znajdziesz poniżej ⬇⬇⬇

• Czy po ugryzieniu kleszcza powinno się profilaktycznie stosować antybiotyk?
• Czy po ugryzieniu kleszcza badać przeciwciała w kierunku boreliozy?

***

Test przesiewowy ELISA/CLIA – przeciwciała IgG i IgM

Ten test zaliczany jest do tak zwanej diagnostyki wstępnej, przesiewowej. Oznacza to, że jego pozytywny wynik wymaga jeszcze potwierdzenia kolejnym badaniem – zwykle opisaną niżej metodą Western Blot.

Test przesiewowy:

• badanie przeprowadza się z krwi, najwcześniej 4-6 tygodni (!) po ukąszeniu – dopiero po takim czasie pojawiają się przeciwciała przeciwko Borreli;
  • w niektórych przypadkach – przy uzyskaniu negatywnego wyniku – zaleca się powtórzenie badania po kilku tygodniach, kiedy ilość przeciwciał we krwi wzrośnie;
• to test nadczuły – mający na celu wyłapanie wszystkich pacjentów chorych na boreliozę;
• jako efekt uboczny nadczułości, ELISA/CLIA daje sporo wyników fałszywie dodatnich – wychodzi pozytywnie u osób, które nie mają boreliozy, ale cierpią na inne schorzenia;
• w związku z powyższym – wynik pozytywny i wątpliwy – wymaga potwierdzenia testem bardziej „precyzyjnym”, testem Western Blot;
• zaletą jest stosunkowo niski koszt – około 60 zł dla każdej klasy przeciwciał – czyli koszt zrobienia takiego testu w dwóch klasach przeciwciał to jakieś 120 zł. Decydując się na badanie na boreliozę w domu, cena waha się od 40 do 70 zł w zależności od regionu (plus cena dojazdu).

***

Test Western Blot na przeciwciała IgG i IgM

Ten test wykorzystuje zupełnie inną metodykę badania, niż test przesiewowy, ale i w tym przypadku szukamy charakterystycznych przeciwciał w dwóch klasach IgG i IgM:

• test Western Blot jest bardziej swoisty – pozwala doprecyzować wynik z testu przesiewowego, daje potwierdzenie, że przeciwciała, które zostały wstępnie wykryte, to faktycznie przeciwciała skierowane przeciwko krętkowi Borrelia;
• wadą testu jest cena – badania krwi na boreliozę w domu to koszt: 115-170 zł za badanie (plus koszt dojazdu).

***

Czy inne badania krwi, np. morfologia mogą wykryć boreliozę?

Wymienione wyżej badania specjalistyczne to jedyne testy, które jednoznacznie mogą potwierdzić boreliozę. Jednak niektóre parametry krwi mogą się zmienić pod wpływem obecności bakterii Borelli w organizmie. Jak tłumaczy Agnieszka Okarmus z uPacjenta: 

U chorych na krętkowicę kleszczową mogą pojawiać się drobne odchylenia w badaniach laboratoryjnych takich jak morfologia krwi, OB, CRP czy RF. Typowymi zmianami dla przebiegu infekcji bakteryjnej jest wzrost poziomu leukocytów, neutrofili czy OB. Jednak pacjenci chorujący na boreliozę mogą mieć prawidłowe wyniki morfologii krwi i badań biochemicznych pomimo stanu zapalnego, który często towarzyszy chorobie z Lyme. Chorzy na boreliozę mogą otrzymać dodatni wynik badania czynnika reumatoidalnego (RF). Stężenie czynnika reumatoidalnego może wzrastać w stanach zapalnych nie tylko w przebiegu RZS, ale również w przebiegu innych chorób, np. autoimmunologicznych.

***

Kiedy nie trzeba robić badania w kierunku boreliozy?

Pojawienie się rumienia wędrującego jest mocnym dowodem na toczącą się boreliozę – koniecznie udaj się wtedy do lekarza. Warto jednak pamiętać, że rumień często nie pojawia się lub pozostaje niezauważony. Pozostałe wczesne objawy boreliozy są bardzo nieswoiste – osłabienie, lekka gorączka, objawy grypopodobne itd. Mogę więc być mylone ze zwykłym przeziębieniem.

Jeśli widzisz rumień, jednak lekarz ma wątpliwości, czy to na pewno ma związek z ugryzieniem kleszcza, może zalecić test PCR na boreliozę. Na tym etapie choroby materiałem badawczym do badania jest wycinek skóry z obrzeża rumienia. Analiza pozwoli na wykrycie DNA bakterii boreliozy w organizmie, nie określa jednak, czy zakażenie jest aktywne, czy nie.

Wychodzi na to, że ok. 50-70% zaatakowanych przez kleszcze może chorować na boreliozę i nie mieć o tym zielonego pojęcia!

***

Jeśli chcesz być na bieżąco z Panem Tabletką i dostawać ode mnie dodatkowe informacje o różnych akcjach promocyjnych – zapisz się na newsletter (po wpisaniu adresu, konieczne jest jeszcze potwierdzenie zapisu – sprawdź dokładnie skrzynkę :))

Pan Tabletka – moje spojrzenie na badanie boreliozy

Jakoś tak się złożyło, że ludzie piszą do Pana Tabletki – powierzając swoje problemy i prosząc o nagłośnienie pewnych spraw. Tak właśnie wygląda kwestia z diagnostyką boreliozy.

Pacjenci nie za bardzo wiedzą, co robić po ugryzieniu kleszcza. Brakuje rozsądnej edukacji. Kilka osób w odpowiedzi na moje pytania na FB opisało sytuację, kiedy po 5-15 latach, po setkach godzin u specjalistów, po leczeniu depresji, choroby dwubiegunowej, zapalenia stawów i AZS – dopiero ktoś wpadł na pomysł, aby zrobić badania w kierunku boreliozy, co było strzałem w 10-tkę. Po rozpoczęciu leczenia stan zdrowia szybko się poprawił.

Lekarze rodzinni w związku z tym, że w podstawowym koszyku badań refundowanych w POZ brakuje testów na boreliozę, nie mają możliwości wypisać na nie skierowania. Do tego bardzo często reagują zmęczeniem i zniechęceniem na „boreliozofobię” panującą w internecie – często odsyłając pacjentów z kwitkiem. Tak jak pisałem wcześniej, diagnostyka boreliozy jest trudna, a objawy samej choroby mogą przypominać w zasadzie dowolny zestaw objawów, jaki tylko sobie wymyślisz.

W związku z powyższym, w Twoim najlepszym interesie jest orientować się w temacie diagnostyki boreliozy i starać się oddzielić internetowe fake news od uznanych procedur.

Zostaje Ci dowiedzieć się o tej chorobie jak najwięcej, zachować czujność po ugryzieniu kleszcza i w razie czego powtarzać badania.

***

***

Jeśli chcesz wykonać badania krwi sobie lub swojemu dziecku zajrzyj do tych wpisów:

• Badania na odporność – co i kiedy warto badać?
• Jak sprawdzić poziom witamin i składników mineralnych?
• Pan Tabletka uPacjenta, czyli pobieranie krwi w domu
• Badania krwi u dzieci – rozmowa z ekspertem uPacjenta

Serdeczności,

Pan Tabletka

Marcin

***

A co jeszcze warto wiedzieć w temacie kleszczy❓❓❓

• Ultradźwiękowe odstraszacze komarów – hit czy kit? Opinia
• Jak usunąć kleszcza? Praktyczny wywiad Pana Tabletki z lekarzem
• Co na komary i kleszcze – dla dzieci i dorosłych? Analiza 30 topowych produktów.

O autorze

Marcin Korczyk

mgr farm. Marcin Korczyk - farmaceuta praktyk, twórca internetowy, key opinion leader, autor książki "Odporność. Czy Twoje dziecko może nie chorować?"
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.