Jak ocenić jakość wyciągów ziołowych? Standaryzacja i DER – czyli jak Pan Tabletka robi kawę

Wiele suplementów i leków zawiera składniki ziołowe. I taka sytuacja jest ok – darzę ziołolecznictwo dużym szacunkiem i uznaniem. Kłopot w tym, że ziółko-ziółku nierówne. Mówiąc wprost – część producentów pisze na opakowaniu, że ich suplement zawiera jakiś tam wyciąg ziołowy (np.: żeń-szeń, miłorząb, skrzyp), tymczasem w składzie mamy siano. Siano i odpad z linii produkcyjnej.

W tym wpisie wytłumaczę Ci jak sprawdzić (w marę możliwości) jakość surowców ziołowych w tabletce.

Surowce ziołowe – czy to naprawdę może być siano?

Surowce ziołowe mogą mieć różną jakość. Nas interesuje jakość farmaceutyczna. Jakość farmaceutyczną z pewnością mają składniki ziołowe w produktach leczniczych. No właśnie. Bo nie każda herbatka z ziołami jest taka sama. Zwróć uwagę, jak dany preparat jest opisany (nawet teraz wyjmij szybko z szafki dowolną ziołową herbatkę i sprawdź). Najczęściej na rynku pojawiają się:

• leki/produkty lecznicze
  • te preparaty mają ściśle kontrolowaną jakość surowca i np.: czystość mikrobiologiczną – w całym okresie daty ważności
• suplementy diety
• herbatki ziołowe
• herbatki
• ziółka

Te 4 ostatnie punkty – to w zasadzie jedna pula produktów. Mogą być OK, a może to być siano. Bardzo trudno zweryfikować ich jakość.

Bardzo często – ziołowe produkty lecznicze są zafoliowane, lub zabezpieczone w inny sposób przed wietrzeniem, a te zwykłe herbatki, suplementy i ziółka, po prostu leżą sobie w kartonowym pudełku i wietrzeją.

A tak w ogóle – wiesz czym jest wyciąg ziołowy? I w jakiej formie zioła znajdują się w lekach i suplementach?

Nie będę przytaczał podręczników – opowiem o tych przypadkach, które możesz najczęściej spotkać w tabletkach/syropach.

W całym artykule będę posługiwał się moim ulubionym przykładem – kawy, wyciągu z kawy (kawa rozpuszczalna) i kofeiny.

Wyobraź sobie taką sytuację – masz kawę w ziarnach, mielisz ją, zalewasz wrzątkiem, cedzisz – usuwasz wodę i dostajesz wyciąg z kawy, czyli kawę rozpuszczalną (wyciąg suchy). Możesz też ze mielonej kawy zrobić espresso – czyli wyciąg wodny z kawy. I teraz kluczowe pytanie brzmi – ile kofeiny (substancji czynnej) znajduje się w każdym z tych produktów? Opierając się na danych z USDA:

• W 100g kawy ziarnistej masz 40mg kofeiny
• W 100g kawy rozpuszczalnej masz 26mg kofeiny
• W 100g espresso masz około 200mg kofeiny. Ponieważ espresso to ekstrakt.

Jak myślisz, czy zawsze i w każdej kawie masz tyle samo kofeiny? Co zrobić żeby było jej więcej?

Bo przecież:

• gatunek kawy, który wykorzystamy do zrobienia espresso/naparu, może mieć naturalnie mniej kofeiny
• ziarna kawy mogły zostać spalone w procesie wypalania – i kofeina uległa zniszczeniu
• kawa po zmieleniu była bardzo długo przechowywana w złych warunkach i po prostu zwietrzała

Analogicznie wygląda sprawa z innymi wyciągami roślinnymi w lekach i suplementach.

Załóżmy, że znajdzie się fan suplementów z wyciągiem z kawy (zamiast espresso). Masz do wyboru 3 produkty:

1. Suplement z wyciągiem z kawy – 500g wyciągu w jednej kapsułce.
   • nie wiesz ile masz tam kofeiny i z jakiej ilości surowca otrzymano ekstrakt
2. Suplement z wyciągiem z kawy – 500mg wyciągu standaryzowanego na obecność kofeiny
   • 50mg kofeiny w 500mg wyciągu
   • DER 1:10 – 500mg wyciągu otrzymano z 5000mg surowca
3. Suplement ze sproszkowaną kawą – 500mg sproszkowanej kawy w kapsułce.
   • najsłabszy typ produktu – a wbrew pozorom takich suplementów jest w handlu sporo.

Widzisz różnicę?

Identycznie wygląda sytuacja z wyciągami ze:

• skrzypu (standaryzacja na krzemionkę)
• żeń-szenia (standaryzacja na ginsenozydy)
• ashwagandy (standaryzacja na witanolidy)
• miłorzębu (standaryzacja na gingkolidy)
• czarnego bzu (standaryzacja na flawonoidy i antocyjany)
• żurawina (PAC – proantocyjanidyny)
• itd…

***

Jak ocenić jakość wyciągu ziołowego?

Są takie dwa parametry, które zawsze biorę pod uwagę analizując składy suplementów, zawierających wyciągi z ziół. Są to standaryzacja i DER. Zaraz Ci o nich opowiem. To mega proste, więc szybko się tego nauczysz.

Standaryzacja

Pozwala określić, czy w danym produkcie ziołowym (z reguły wyciągu) znajduje się, i w jakiej ilości, składnik czynny.

1. Suplement z wyciągiem z kawy – 500 g wyciągu w jednej kapsułce.
   • nie wiesz ile masz tam kofeiny i z jakiej ilości surowca otrzymano ekstrakt
2. Suplement z wyciągiem z kawy – 500 mg wyciągu standaryzowanego na obecność kofeiny
   • 50 mg kofeiny w 500mg wyciągu
   • DER 1:10 – 500 mg wyciągu otrzymano z 5000 mg surowca
3. Suplement ze sproszkowaną kawą – 500 mg sproszkowanej kawy w kapsułce.
   • najsłabszy typ produktu – a wbrew pozorom takich suplementów jest w handlu sporo.

***

DER – Drug Extract Ratio

Czyli informacja, z jakiej ilości surowca otrzymano wyciąg. Dzięki temu parametrowi możemy porównywać różne wyciągi.

DER 10:1 – oznacza, że z 10 g surowca otrzymano 1 g ekstraktu

DER 25:1 oznacza, że z 25 g surowca otrzymano 1 g ekstraktu

I przykład:

1. Suplement z wyciągiem z kawy – 500 g wyciągu w jednej kapsułce.
   • nie wiesz ile masz tam kofeiny i z jakiej ilości surowca otrzymano ekstrakt
2. Suplement z wyciągiem z kawy – 500 mg wyciągu standaryzowanego na obecność kofeiny
   • 50 mg kofeiny w 500 mg wyciągu
   • DER 1:10 – 500 mg wyciągu otrzymano z 5000 mg surowca
3. Suplement ze sproszkowaną kawą – 500 mg sproszkowanej kawy w kapsułce.
   • najsłabszy typ produktu – a wbrew pozorom takich suplementów jest w handlu sporo.

Generalnie im większy DER tym wyciąg jest mocniejszy. Dobrym przykładem są tutaj wyciągi z żurawiny, standaryzowane na PAC (proantocyjanidyny które hamują przyleganie bakterii do pęcherza i ułatwiają ich wypłukiwanie). Możemy mieć np:

• SD Żuravit – 1 kapsułka zawiera: 220 mg mocno skoncentrowanego ekstraktu żurawiny wieloowocowej (25:1), co odpowiada 5500 mg owocu żurawiny;
• SD Mega-żurawina – 1 tabletka zawiera: 500 mg  ekstraktu z żurawiny amerykańskiej (Vaccinium macrocarpon) odpowiadający 17.000 mg żurawiny (ale brak standaryzacji :/)
• …

Wyciągi ziołowe w preparatach farmaceutycznych – podsumowanie

Ja kończę moje espresso 🙂 a Ty masz wiedzę, która pozwoli Ci odrobinę sprawniej poruszać się w gąszczu preparatów farmaceutycznych.

Zbierając te informacje w jedno:

• jeśli jakiś produkt zawiera wyciąg ziołowy* – to sprawdź jaki ten wyciąg ma DER i standaryzację
• jeśli na opakowaniu nie ma takiej informacji – to ja zakładam, że taki wyciąg nie działa i jest warty tyle co siano
• jeśli producent wkłada do tabletki/kapsułki dobrej jakości wyciąg to z reguły się tym chwali. W końcu nie po to dba się o jakość, żeby to zachować w tajemnicy
• *niestety nie dla wszystkich ziół jest możliwe oznaczenie standaryzacji, ale dla każdego wyciągu da się oznaczyć DER

Zdrowotności!
Pan Tabletka
Marcin

***

☕☕☕ P.S.: BTW, mój przepis na idealne espresso, czyli wodny ekstrakt z ziaren kawy to:

• jak najlepsza kawa i przede wszystkim świeża
  • zawsze sprawdzam przez kupieniem kiedy ziarna były wypalane, dobre kawy mają na paczce oprócz daty przydatności do spożycia, datę wypalania 0\i ja celuję w okres 2-4 miesięcy wstecz
  • stara kawa w smaku jest zwietrzała
  • moje ulubione aromaty kawy – aromaty świeżych owoców i kwiatów – ulatniają się do 15 minut od zmielenia
• kupuję kawę w ziarnach i mielę ją tuż przed ekstrakcją
  • dla prawidłowego procesu ekstrakcji ważny jest stopień zmielenia – zbyt drobno zmielona kawa „zatyka” ekspres – otrzymane espresso jest kwaśne i gorzki
  • za grubo zmielona kawa – woda przez nią przelatuje i kawa smakuje jak pomyje
• do przygotowania mojego ekstraktu wykorzystuję 14 g zmielonej kawy
  • woda powinna mieć temperaturę +-96-98 st. C
  • czas ekstrakcji – jakieś 30 s
  • za gorąca woda – dostajesz spalone espresso, bez kofeiny
  • za zimna – kawa jest kwaśna
• idealne espresso –
  • dla mnie oznacza 40-50 ml płynnej lawy
  • na powierzchni espresso jest 0,5 cm warstwa gęstej pianki, pokrytej cętkami (te cętki/smugi to olejki eteryczne), test dobrej cremy – po nasypany na jej powierzchnię cukier – dopiero po kilku sekundach zanurza się w kawę
  • espresso w smaku nie jest kwaśne ani gorzkie
  • uwielbiam włoskie mieszanki o naturalnym orzechowo-waniliowo-czekoladowym finishu
  • ehhh
• co jest miarą dobrego baristy? Podobno uzyskanie powtarzalności w espresso. Dokładnie jak z blogerem. Nie jest sztuką napisać 1 ekstra wpis, sztuką jest przez 2 lata regularnie trzymać poziom.

Zdrowotności!
Pan Tabletka

Marcin

Jeśli szukasz prezentu alternatywnego dla paczki dobrej, świeżo palonej kawy to odwiedź mój zdrownikowy sklep? i sprawdź moje naturalne i zdrowe pomysły na upominki dla najbliższych ⬇⬇⬇

O autorze

Marcin Korczyk

mgr farm. Marcin Korczyk - farmaceuta praktyk, twórca internetowy, key opinion leader, autor książki "Odporność. Czy Twoje dziecko może nie chorować?"
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.