Orkisz, samopsza i płaskurka – dawne zboża i multiwitaminy? +konkurs z HELPA Czary mamy

Dzisiaj kolejny wpis o naturalnych multiwitaminach. Dla maluchów, starszych dzieci i dorosłych. Opowiem o dawnych gatunkach zbóż (orkisz, płaskurka, samopsza), które w porównaniu do najczęściej stosowanej pszenicy – mają wyższą zawartość mikroelementów, witamin z grupy B i innych związków bioaktwynych. Do tego mają niższy indeks glikemiczny, „lepszy” typ glutenu i ciekawszy smak.

Jako fan chleba orkiszowego i kasz z dawnych zbóż – trochę mi smutno na wieść, że większość moich Czytelników nie kojarzy tych “dziwnie brzmiących” nazw. A w końcu trudno wprowadzić do diety coś, czego nie znasz (bo jeszcze nie wiesz, że tego potrzebujesz) – więc w tym wpisie pokażę Ci jak wyglądają samopsze, płaskurki i orkisze, a także wytłumaczę, dlaczego warto je jeść.

Sprawa jest prosta – warto wprowadzić do diety Twojej rodziny pełnoziarniste produkty na bazie dawnych odmian zbóż.

Na początek zagadka. Na zdjęciu mamy – ziarno orkiszu, samopszy i bio-mannę z samopszy od HELPY 😉 Potrafisz rozpoznać co jest co? Pod koniec wpisu rozwiązanie zagadki.

Ten wpis powstał we współpracy z partnerem mojego bloga – producentem zdrowej żywności dla maluchów – Helpa – czary mamy. HELPA specjalizuje się w eko-kaszkach, które są zdrowszym zamiennikiem np. zwykłej kaszki manny czy kaszki ryżowo-kukurydzianej.

Orkisz, płaskurka i samopsza – jak to rozumieć?

Orkisz, pszenica płaskurka i samopsza – to odmiany pszenicy zwyczajnej określane jako:

• “zboża pierwotne”
• “dawne zboża”
• “prastare zboża”
• “reliktowe odmiany”.

Nie ma tutaj magii – to po prostu określenia na gatunki, które są przodkami pszenicy zwyczajnej, a które były uprawiane dawno, dawno temu (jeszcze przed naszą erą).

To skoro są takie super i były uprawiane już dawno temu – to o co takie zamieszanie? Nie jestem specem od ekonomii rolniczej, ale wyjaśnienie jest znów proste – chodzi o pieniądze. Rolnicy dążą do maksymalizacji zbiorów. Szukają odmian zbóż, które będą jak najprostsze w uprawie i które będą dawały jak największe plony.

Te stare odmiany zbóż mają mniejsze plony i są trudniejsze w zbiorach – nie są więc korzystne pod kątem “zarabiania” i dotarcia do masowego odbiorcy. W porównaniu do najpopularniejszych odmian pszenicy plony dawnych zbóż są 2-3 razy mniejsze.

Jakie to miało i ma dla nas konsekwencje?

Mąka i produkty z dawnych odmian są po prostu droższe i trudniej dostępne – bywa że 2-4 krotnie droższe od produktów ze zwykłej pszenicy. To są produkty dla konsumentów, którzy rozumieją różnicę i którzy są w stanie zapłacić więcej za lepszej jakości i bardziej wartościowy produkt (np.: kilogram dobrego, pełnoziarnistego chleba orkiszowego kosztuje ponad 10 zł).

Ale czasy się zmieniają i coraz częściej nie kupujemy już byle czego – jesteśmy w stanie docenić i zapłacić za jakość. A rolnicy obserwując trendy – wracają do uprawy “dawnych odmian”. Hip-hip-hurra.

Dawne zboża – dlaczego warto?

Stare odmiany zbóż są, co prawda, mniej wydajne w uprawie niż zwykła pszenica (i przez to, jak pisałem wyżej są też droższe) – ale w zamian za to zawierają większą ilość:

• mikroelementów (np. magnezu, potasu, cynku, miedzi)
• witamin z grupy B (np. witaminy B2 i B3)
• krzemu – ponieważ zawierają grubszą łupinę nasienną
• karotenoidów i tokoferoli.

Czy ten zestaw nie wygląda jak naturalna multiwitamina? Pewnie, że wygląda – dlatego ja jestem wielkim fanem tych produktów i tego dawnego nurtu.

Orkisz i samopsza – mniej chemii?

To kolejna zaleta “dawnych zbóż”. Orkisz i samopsza są bardziej odporne na szkodniki i trudne warunki atmosferyczne. Mają również mniejsze wymagania co do jakości gleby, na której rosną. Z tych dwóch powodów – przy uprawie tych gatunków stosuje się znacznie mniejszą ilość środków ochrony roślin i nawozów, niż przy uprawie pszenicy zwyczajnej.

Dawne zboża w diecie niemowlaka?

Oczywiście. Jeśli chcesz zadbać o swojego malucha na etapie rozszerzania diety – to zamiast zwykłej, jałowej odżywczo kaszki manny wybierz kaszką manną z dawnych zbóż, kaszkę jaglaną, taką z dodatkiem amarantusa albo dowolną inną pełnoziarnistą, niedosłodzoną i bez żadnych ulepszaczy.

Jak wygląda ta samopsza i orkisz?

Na potrzeby tego wpisu kupiłem ziarna samopszy i orkiszu – i masz je na zdjęciu niżej. Od dzisiaj nikt już Cię nie zaskoczy nazwą samopsza i orkisz – zero magii – samo zdrowie.

Na tym zdjęciu możesz zobaczyć i porównać jak wygląda ziarno samopszy i orkiszu. Ot, po prostu. Samopsza jest ciut mniejsza i ma taką bardziej rogatą łupinkę.

Postaw na różnorodność

To moja ulubiona dewiza – najlepsze, co możesz zrobić dla zdrowia swojego i swojej rodziny to dbać o jak najbogatszy jadłospis. Nie chcę Cię przekonywać, że produkty z dawnych zbóż są cudowne, najlepsze i “no jedz tylko dawne zboża” – bo to nieprawda. Najważniejsze to dbać o różnorodność. Jak to wygląda w jadłospisie mojej rodziny?

• Kasze:

• • kto obserwuje mojego Instagrama – ten wie, że na śniadanie jesteśmy fanami różnych kasz i kaszek
  • zwykle kupuję kilka różnych rodzajów i zjadamy je na zmianę – orkiszowe, owsiane, jaglane itd.
  • dla małych dzieci i zabieganych rodzinek – świetnie sprawdzą się kaszki HELPY (to klasyczne slow food, bez sztucznych dodatków i cukru – bardzo szybkie w przygotowaniu) – moje TOP 3 z ich asortymentu to:
    • bio kaszka 5 zbóż (ekologiczna kaszka manna orkiszowa pełnoziarnista (20%), owsiana (20%), gryczana (20%), jęczmienna (20%), żytnia (20%))
    • bio manna dawne zboża (ekologiczna pełnoziarnista kaszka manna orkiszowa (40%), z samopszy (30%), z płaskurki (30%))
    • bio manna z samopszy – (100% samopszy) dobra na początek – lekka w smaku.

• Pieczywo:
  • najczęściej jemy pełnoziarnisty chleb orkiszowy, ale…
  • …lubię też pieczywo pieczywo razowe na zakwasie…
  • …nie gardzę chlebem z dodatkiem amarnatusa.

• Wybierając makaron:

• • owszem, do niektórych dań klasyczne włoskie spaghetti jest niezastąpione, ale…
  • …kupują rurki, wstążki, kokardki, literki i zwierzątka – szukam makaronów z pełnych zbóż – i coraz częściej trafiam np. na te orkiszowe
  • itd.

Gluten w dawnych zbożach?

Dawne odmiany pszenicy zawierają gluten – dzięki czemu z takiej “dawnej” mąki można normalnie wypiekać chleb i robić np.: makaron. Zwraca się natomiast uwagę, że ten gluten w orkiszu czy płaskurce ma inną strukturę niż gluten ze zwykłej pszenicy – więc bywa, że osoby które źle reagują na gluten z pszenicy zwyczajnej dobrze tolerują produkty z dawnych zbóż. Trzeba to już indywidualnie sprawdzić.

Orkisz, samopsza i płaskurka – odczarowane

Uff, mam nadzieję, że teraz już masz jako taki ogląd na to, z czym się je te “dawne odmiany zbóż”. I dlaczego warto.

Dla mnie osobiście, jak pisałem we wstępie, te dawne odmiany i produkty wieloziarniste i pełnoziarniste – są naturalnymi multiwitaminami i warto je włączać do diety dzieci już od najmłodszego.

Serdeczności
Pan Tabletka

Marcin

***

Bibliografia:
https://wksir.uwm.edu.pl/sites/default/files/u3/autoreferat_suchowilska.pdf
Rożnowski J., Kłosowska J., Polzer P., Żywieniowe i prozdrowotne znaczenie pszenicy orkisz (Triticum spelta L.), „Postępy Fitoterapii” 2015, 1, 45–49. https://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2015/04/pf_2015_045-049.pdf

O autorze

Marcin Korczyk

mgr farm. Marcin Korczyk - farmaceuta praktyk, twórca internetowy, key opinion leader, autor książki "Odporność. Czy Twoje dziecko może nie chorować?"
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.