Beta karoten – czy ułatwi opalanie? Jak stosować? Jak wybrać najlepszy?

Beta-karoten pełni wiele ważnych funkcji w naszej skórze: pochłania promieniowanie UV, jest zmiataczem wolnych rodników, nadaje cerze ładny koloryt. Ponadto jest sojusznikiem w uzyskaniu ładnej opalenizny. W poniższym wpisie znajdziesz ślicznie zebrane informacje o tej substancji. Czy jest sens stosować beta-karoten przed wakacjami? Doustnie, czy w kremie? A może wystarczy dieta?

Z tego wpisu dowiesz się:

• czym jest i skąd się bierze beta-karoten
• jaki ma wpływ na skórę?
• czy może być niebezpieczny?
• czy mogą go stosować kobiety w ciąży i matki karmiące
• czy faktycznie pomaga utrzymać ładną opaleniznę?

***

Beta-karoten – co to takiego?

Beta-karoten jest jednym z wielu związków należących do grupy barwników roślinnych karotenoidów, których do tej pory sklasyfikowano ponad 600.

Karotenoidy to substancje, które nadają barwę od żółtej do czerwonej zarówno roślinom, jak i zwierzętom. To właśnie dzięki tym związkom możemy obserwować piękną barwę nie tylko owoców, kwiatów i liści roślin ale również piór, łusek i skóry zwierząt.

Jednym z nich, najbardziej znanym, jest beta-karoten, który powszechnie występuje zwłaszcza w żółtych lub pomarańczowych owocach i warzywach oraz zielonych warzywach liściastych. W przeciwieństwie do roślin nie możemy samodzielnie wytwarzać tego związku w naszym organizmie.

Musi być dostarczany wraz z dietą.

Beta-karoten jako prowitamina A – jaki ma wpływ na skórę?

Beta-karoten dla człowieka jest przede wszystkim ważnym źródłem witaminy A. To ona zapewnia:

• prawidłowe funkcjonowanie wzroku,
• wzmocnienie odporności
• i korzystny wpływ na stan cery:
  • warunkuje prawidłowy wzrost, rozwój
  • oraz funkcjonowanie komórek zwłaszcza zewnętrznej warstwy naszej skóry, czyli naskórka. 

Dlaczego warto zadbać o właściwy poziom witaminy A w diecie? Niedobór tej witaminy negatywnie wpływa na stan naszej cery:

• komórki są mniej odporne na infekcje,
• rany trudniej się goją,
• gruczoły łojowe nie wytwarzają wystarczającej ilości sebum.

Zmiany te objawiają się przesuszeniem skóry, nadmiernym rogowaceniem i złuszczaniem naskórka oraz łupieżem.

Do przekształcenia beta-karotenu w witaminę A dochodzi w błonie śluzowej jelita cienkiego oraz w wątrobie. Z jednej cząsteczki beta-karotenu otrzymujemy 2 cząsteczki witaminy A. Co się dzieje później? Witamina A, jako związek rozpuszczalny w tłuszczach, jest transportowana wraz z krwią i lipoproteinami do innych tkanek, natomiast w przypadku jej nadmiaru głównym miejscem kumulacji jest tkanka tłuszczowa.

Beta – karoten – jak wspomaga opalanie?

Beta-karoten dostarczany wraz z dietą lub odpowiednią suplementacją przede wszystkim odpowiada za właściwości witaminy A, w którą jest przekształcany. Wpływa na regenerację skóry, różnicowanie komórek naskórka, warunkuje prawidłowy przebieg procesu keratynizacji. Jaki jest jeszcze jego wpływ na naszą skórę?

Silny zmiatacz wolnych rodników – ochrona przed fotostarzeniem

Wolne rodniki, które powstają podczas ekspozycji skóry na promieniowanie UV, są odpowiedzialne za wiele niekorzystnych zmian związanych z procesami starzenia się skóry, takimi jak fotostarzenie i skórna onkogeneza. Beta-karoten jako związek o właściwościach antyoksydacyjnych skutecznie radzi sobie w walce w uszkodzeniami wywoływanymi przez wolne rodniki.

Fotostarzenie – odległe skutki wieloletniego wystawiania skóry na promieniowanie ultrafioletowe bez skutecznej ochrony, jak degradacja włókien kolagenowych, powstawanie przebarwień i teleangiektazji.

Promieniowanie z zakresu UVA  bezpośrednio oddziałuje niekorzystnie na głębsze warstwy skóry: uaktywnia enzymy odpowiedzialne za rozpad kolagenu. Po całodziennej ekspozycji na słońce lub po sesji w solarium kolagen w naszej skórze jeszcze przez ok. 72 godziny ulega degradacji.

Skórna onkogeneza – uszkodzenia  materiału genetycznego DNA komórek naskórka i skóry właściwej mogą prowadzić do ich transformacji nowotworowej (UVA i UVB).

Naturalny filtr ochronny – ochrona przed rumieniem i oparzeniem słonecznym

Beta-karoten odkłada się w warstwach naskórka oraz w niewielkim stopniu pobudza komórki barwnikowe – melanocyty do wytwarzania naturalnego barwnika skóry melaniny. Jest naturalnym filtrem ochronnym, niestety o niskim faktorze (!). Opalenizna wywołana beta-karotenem odpowiada zastosowaniu preparatu promieniochronnego faktorze SPF=2, dlatego niezbędne jest dodatkowe stosowanie preparatów z filtrem ochronnym.

Beta-karoten przyjmowany w odpowiedniej dawce może zapobiegać reakcji rumieniowej oraz innym skutkom niekorzystnego działania promieniowania UV na skórę, jednak należy pamiętać, że głównie barwi skórę i nie wpływa znacząco na fotoprotekcję.

• Więcej o UV i skutecznej ochronie znajdujesz w analizie kremów z filtrem Pana T.

Beta-karoten – czy dla wszystkich? Ograniczenia w stosowaniu i działania niepożądane

Beta-karoten dostarczany wraz z dietą i przyjmowany w formie suplementacji jest dla większości osób  bezpieczny. Nie ma również specjalnych ograniczeń w stosowaniu tej prowitaminy przez kobiety w ciąży i mamy karmiące. Ponieważ suplementacja beta-karotenem nie wiąże się z ryzykiem podwyższonego stężenia retinolu we krwi – jak pisałam wyżej – organizm człowieka sam sobie steruje przekształcaniem beta-karotenu w witaminę A (retinol). Jest to o tyle istotne – że sama witamina A w czystej postaci jest niebezpieczna dla płodu.

Uwaga palacze – może być niebezpiecznie

W związku z faktem, że beta-karoten jest silnym przeciwutleniaczem, wiązano wielkie nadzieje z ochronnym zastosowaniem tego związku w zapobieganiu schorzeniom, których etiologia związana jest z szkodliwym działaniem wolnych rodników, w tym chorobom nowotworowym.

Działanie to jednak nie zostało potwierdzone. Suplementacja beta-karotenem nie jest zalecana osobom palącym. Udowodniono, że przyjmowanie beta-karotenu  w dawkach 20 mg/dobę przez osoby palące zwiększa ryzyko zapadalności na nowotwory płuc.  Mechanizm niekorzystnego działania beta-karotenu jest nie jest do końca poznany. Głównie bierze się pod uwagę fakt niekorzystnego oddziaływania beta-karotenu z  kaskadą wolnych rodników w dymie papierosowym.

Co za dużo to niezdrowo?

Przy nadmiernym spożyciu beta-karotenu może pojawić się żółto-brązowe zabarwienie skóry. Beta-karoten odkłada się w warstwach naskórka, zwłaszcza w pogrubionym naskórku wewnętrznej strony dłoni i podeszw stóp, gdzie jest on najgrubszy. Można to zaobserwować przy spożywaniu dużych ilości soków marchewkowych.  Jest to jedyne zaobserwowane działanie niepożądane. Zabarwienie jest przejściowe i ustępuje wraz z zmianą diety i złuszczaniem się naskórka.

Dieta czy suplementacja? Jak najlepiej dostarczać beta karoten?

Aby skorzystać z dobroczynnego wpływu beta-karotenu na skórę przede wszystkim należy zadbać o właściwy poziom witaminy A w codziennej diecie. Suplementacja beta-karotenem na kilka miesięcy przed planowaną ekspozycją zalecana jest głównie z tego względu, że najpierw nasz organizm wykorzysta ten związek do produkcji witaminy A i uzupełnienia jej niedoborów.

Uznaje się, że średnie dzienne zapotrzebowanie na beta-karoten wynosi 6 mg/dobę, jednak głównie biorąc pod uwagę fakt, że jest on źródłem do wytwarzania witaminy A. Przyjmując beta-karoten w postaci farmaceutycznej  – tabletek lub kapsułek trzeba pamiętać, że biodostępność tej formy jest ok. 5 razy większa niż biodostępność tej samej ilości ale z np. z marchwi.

Nie tylko marchewka, czyli naturalne źródła karotenu

Bogatym źródłem beta-karotenu jest wiele powszechnie występujących roślin takich jak jarmuż, szpinak, czerwona papryka, pomidory czy marchew. Co ciekawe, na zawartość beta-karotenu w spożywanych owocach i warzywach ma wpływ ich przyrządzanie. Zewnętrzne liście kapusty mają ok. 200 razy więcej tej prowitaminy niż wewnętrzne. Usuwając je, pozbywamy się tego cennego składnika.

Poniżej lista produktów bogatych w beta-karoten: [1,2]

• Żółte i pomarańczowe warzywa i owoce:
  • marchew 9938 mcg
  • morele suszone 7842 mcg
  • papryka czerwona 3165 mcg
  • dynia 2974 mcg
  • morele 1523 mcg
  • pomidor 640 mcg
  • brzoskwinie 595 mcg
• Inne warzywa:
  • liść pietruszki 5410 mcg
  • szpinak 4243 mcg
  • szczaw 3848 mcg
  • szczypiorek 3400 mcg
  • koper 2100 mcg
  • cykoria 1586 mcg
  • sałata 1153 mcg
  • brokuły 920 mcg
  • por 885 mcg
  • kapusta pekińska 840 mcg
  • szparagi 608 mcg
  • groszek zielony 408 mcg
• Inne produkty:
  • Wątroba wieprzowa 708 mcg
  • Jaja kurze (żółtko) 578 mcg

Więc przede wszystkim dieta – szeroka i zbilansowana.

A może krem z beta-karotenem?

Beta-karoten jest cennym surowcem kosmetycznym. Obecność w kosmetykach dobrze wchłaniającej się prowitaminy A  ma korzystny wpływ na przebieg regeneracji komórek skóry oraz proces rogowacenia i pogrubienia naskórka. Przyczynia się do podwyższenia bariery ochronnej skóry wobec niekorzystnych oddziaływań zewnętrznych, jak promienie UV.

Beta-karoten, zwłaszcza zamknięty w liposomach, stosowany zewnętrznie wnika w głąb naskórka, a następnie jest przekształcany w jedną z form witaminy A – palmitynian retinylu. Jest to związek, który pełni ważną rolę ochronną. Nie tylko zapobiega suchości i szorstkości skóry, posiada również właściwości antyoksydacyjne. Pochłaniając część promieniowania z zakresu UVA, niweluje niekorzystny wpływ wolnych rodników na skórę.

Podsumowując

Rola beta-karotenu przy wystawianiu skóry na słońce jest ogromna.  Aby korzystać z jego dobroczynnego wpływu i uzyskać efekt cery muśniętej słońcem musi być przyjmowany doustnie. Zawarty w kremie i stosowany zewnętrznie nie będzie tak skuteczny.

Działa tylko tu i teraz.

Wyłapuje wolne rodniki jeszcze zanim wejdą w reakcje z elementami strukturalnymi komórek, nie jest w stanie naprawić zmian powstałych wcześniej. Działanie ochronne beta-karotenu przed skutkami promieniowania UV, takimi jak fotostarzenie, uzyskamy dbając o właściwy poziom tej prowitaminy zarówno przed, jak i w trakcie nasłonecznienia organizmu, pamiętając również o stosowaniu zewnętrznych filtrów ochronnych.

Kosmetycznie pozdrawiam

mgr kosmet. Dominika Sajkowska

***

P.S.: Jako post scriptum – kilka słów ode mnie – czyli od Pana T.:

Jak wybrać  w aptece dobry produkt z beta karotenem?

1. Zanim pomyślisz o tabletkach – zadbaj o dietę! Marchewki i dynie można jeść przez całą zimę. 😉
2. Po pierwsze – jeśli masz wybór – lepiej wybrać lek niż suplement
   • ale z drugiej strony – suplementacja beta-karotenem – jako profilaktyka – akurat broni się” sama przez się”
   • lek po prostu daje pewność składu
   • suplementy – mają zwykle więcej składników
3. Skoro dzienne zapotrzebowanie na beta karoten szacuje się na 6 mg/doba dla dorosłego człowieka – to taka dobowa dawka powinna być wystarczająca.
4. Kluczowe to rozpocząć suplementację kilka tygodni wcześniej – ale kilka dni przed wakacjami też będzie ok.

Analiza (wybranych) preparatów z beta karotenem i opinia Pana Tabletki

Pod każdym produktem moja opinia na jego temat.

Beta-karoten Amara

Lek OTC, 50 tabletek

Wskazania:

• Profilaktyka powikłań związanych z niedoborem witaminy A.
• Profilaktycznie w okresie wiosenno-letnim u osób z nadwrażliwością na działanie promieni słonecznych.
• Uzupełniająco dla kobiet zażywających doustne środki antykoncepcyjne oraz stosujących dietę odchudzającą.
• Wspomagająco w przypadku chorób skóry związanych z nadwrażliwością na światło słoneczne (protoporfiria erytropoetyczna), w stanach zapalnych skóry i błon śluzowych, zaburzeniach barwnikowych (np. bielactwo), w nadwrażliwości na promienie słoneczne, pokrzywce posłonecznej, zaćmie, leukoplakii i miażdżycy.

Dawkowanie:

• Dzieci 7-12 lat: 1 tabletka co 2 dni.
• Dzieci powyżej 12 lat i dorośli: 1 tabletka dziennie.

Skład w 1 tabletce:

• Beta-karoten krystaliczny – 10 mg

Pełny skład: 1 tabletka zawiera 10mg betakarotenu krystalicznego. Substancje pomocnicze wchodzące w skład BetaTab 20% S: D,L- alfa tokoferol, skrobia modyfikowana, syrop glukozowy, sodu askorbinian, skrobia kukurydziana. Substancje pomocnicze wchodzące w skład produktu leczniczego to: magnezu stearynian, ludipress (laktoza jednowodna, poliwinylopirolidon (Kollidon 30, Kollidon CL)).

Beta Karoten Amara – opinia Pana Tabletki:

***

Naturell Beta-Karoten + E 

Suplement diety, 60 tabletek, aktualną cenę (11-21 PLN) i dostępność sprawdzisz tutaj.

Zalecane spożycie:

• Dorośli: 1 tabletka dziennie.

Skład w 1 tabletce:

• Beta-karoten – 6 mg
• Witamina E – 10 mg

Pełny skład: substancje wypełniające: fosforany wapnia (fosforan diwapniowy), celuloza mikrokrystaliczna, żel celulozowy; witamina A (beta-karoten), witamina E (octan DL-alfa tokoferylu), substancje glazurujące: kwasy tłuszczowe (kwas stearynowy), dwutlenek krzemu, hydroksypropytometytoceluloza, sole magnezowe kwasów tłuszczowych (stearynian magnezu), barwnik: dwutlenek tytanu, substancja glazurująca: glikol polietylenowy.

Beta-Karoten + E Naturell – opinia Pana Tabletki

***

Olimp Beta-Solar 

Suplement diety, 30 kapsułek, aktualną cenę (22-41 PLN) i dostępność sprawdzisz tutaj.

Zalecane spożycie:

• Dorośli: 1 kapsułka dziennie.

Skład w 1 kapsułce:

• Beta-karoten – 7 mg
• Astaksantyna – 2 mg – antyoksydant
• Likopen – 1 mg – karotenoid
• Luteina – 2 mg – karotenoid
• L-tyrozyna – 100 mg – wspomaga syntezę melaniny
• Miedź – 1 mg – wspomaga pigmentację skóry
• Ekstrakt zielonej herbaty (98% polifenoli, 80% katechin, 55% EGCG) – 50 mg – antyoksydant
• Witamina E – 12 mg – antyoksydant
• Mangan – 1 mg – antyoksydant
• Selen – 27 mcg – antyoksydant
• Cystyna – 10 mg
• Kwas hialuronowy – 1 mg
• Beauty Skin Blend (kompleks kwasu hialuronowego 88,9 mg, witaminy C 80 mg i cynku (z chelatu Albion®) 10 mg) 

Pełny skład:  L-tyrozyna, mikrokapsułkowany kompleks PureWay-C® (kwas L-askorbinowy – witamina C, bioflawonoidy cytrusowe), beta karoten, diglicynian cynku (chelat aminokwasowy cynku Albion™), ekstrakt z liści zielonej herbaty (Camellia sinensis (L.) Kuntze), octan DL-alfa-tokoferylu – wit. E, astaksantyna, substancja wypełniająca – celuloza mikrokrystaliczna; likopen, diglicynian miedzi (chelat aminokwasowy miedzi Albion™), cystyna, substancja przeciwzbrylająca – sole magnezowe kwasów tłuszczowych; diglicynian manganu (chelat aminokwasowy manganu Albion™), selenian (IV) sodu, luteina (z Tagetes erecta L.), olej ze średniołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi (olej MCT), hialuronian sodu, kapsułka (składniki otoczki – żelatyna, barwnik: E 171).

Olimp Beta-Solar – opinia Pana Tabletki:

***

Belissa Sun

Suplement diety, 60 tabletek, aktualną cenę (10-33 PLN) i dostępność sprawdzisz tutaj.

Zalecane spożycie:

• Dorośli: 1 tabletka dziennie.

Skład w 1 tabletce:

• Beta karoten – 7 mg
• L-tyrozyna – 20 mg – wspomaga syntezę melaniny
• Miedź – 1 mg – wspomaga pigmentację skóry
• Wyciąg ze skrzypu polnego – 15 mg
• Wyciąg z zielonej herbaty – 15 mg – antyoksydant
• Witamina C – 60 mg 
• Witamina E – 12 mg 

Pełny skład: Celuloza, β-karoten 10%, kwas L-askorbinowy, laktoza, L-tyrozyna, substancja glazurująca: hydroksypropylometyloceluloza, bursztynian D-alfa-tokoferolu, wyciąg z zielonej herbaty, ekstrakt z ziela skrzypu, substancja wypełniająca: talk, glukonian miedzi, substancja glazurująca: sole magnezowe kwasów tłuszczowych, substancja przeciwzbrylająca: dwutlenek krzemu, substancja glazurująca: hydroksypropyloceluloza, barwnik: brąz HT, substancje glazurujące: wosk Carnauba i wosk pszczeli.

Belissa Sun – opinia Pana Tabletki

***

Laboteq Skin

Suplement diety, 30 tabletek, aktualną cenę (20-37 PLN) i dostępność tutaj

Zalecane spożycie:

• Dorośli: 1 tabletka dziennie.

Skład w 1 tabletce:

• Kwas hialuronowy
  (w postaci hialuronianu sodu) 10 mg
• Hydrolizat białek kolagenowych 100 mg
• Koenzym Q10 30 mg
• Beta-karoten 4,8 mg
  (odpowiada 768 μg ekwiwalentu retinolu)
• Tiamina 0,4 mg
• Ryboflawina 0,5 mg
• Witamina B6 0,5 mg
• Witamina B12 0,375 μg
• Witamina C 15 mg
• Witamina E 2,5 mg ekwiwalentu alfa-tokoferolu
• Niacyna 4,4 mg ekwiwalentu niacyny
• Biotyna 38,1 μg
• Kwas pantotenowy 2,5 mg
• Kwas foliowy 100 μg

Pełny skład: substancja wypełniająca: celuloza, hydrolizat białek kolagenowych, beta-karoten, koenzym Q10, substancja glazurująca: hydroksypropylometyloceluloza, substancja wypełniająca: sól sodowa karboksymetylocelulozy usieciowana, kwas L-askorbinowy, kwas hialuronowy (hialuronian sodu), barwnik: dwutlenek tytanu, amid kwasu nikotynowego, substancja przeciwzbrylająca: dwutlenek krzemu, substancja glazurująca: sole magnezowe kwasów tłuszczowych, D-pantotenian wapnia, octan DL-alfa-tokoferylu, substancja glazurująca: hydroksypropyloceluloza, chlorowodorek pirydoksyny, ryboflawina, monoazotan tiaminy, kwas pteroilomonoglutaminowy, D-biotyna, cyjanokobalamina, substancje glazurujące: wosk pszczeli biały i wosk Carnauba.

Laboteq Skin – opinia Pana Tabletki

***

Serdeczności,

Pan Tabletka

Marcin

***

P.S. Rozwinę jeszcze tę analizę w miarę wolnych przebiegów – na razie w celach orientacyjnych powinno Ci wystarczyć 🙂

A może masz ochotę na więcej moich analiz na lato?

• Wybieramy filtry przeciwsłoneczne – dla dzieci (i całej reszty).
• Co na komary i kleszcze – dla dzieci i dorosłych? Analiza 30 topowych produktów.
• Choroba lokomocyjna – jak jej uniknąć i co na nią działa?

***

Źródła:

1. Ciborowska Helena, Rudnicka Anna: Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. III uzupełnione. Warszawa: Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2009
2. Gertig Henryk, Juliusz Przysławski: Bromatologia zarys nauki o żywności i żywieniu. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007

O autorze

Marcin Korczyk

mgr farm. Marcin Korczyk - farmaceuta praktyk, twórca internetowy, key opinion leader, autor książki "Odporność. Czy Twoje dziecko może nie chorować?"
Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego na wydziale farmaceutycznym. Po studiach pracował w aptece całodobowej w Nowym Sączu - i w trakcie pracy rozpoczął tworzenie bloga www.pantabletka.pl - zapisując odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.

Od czasu złożenia bloga w 2015 roku - do dziś - blog stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych i opiniotwórczych portali z wiedzą o racjonalnym stosowaniu leków i suplementacji.